Ова разгранување на албанските политички субјекти е малку парадоксално: некои се делат за да се обединат, додека некои се обединуваат за да се поделат.
Пишува: Џелал Незири
По поделбите во ППД (1994), ДПА (2008, 2015), БЕСА (2018, 2023), ДУИ (2006, 2016, 2023) и Алтернатива (2022), се чини дека „вирусот“ ја зафати и Алијансата за Албанците (АзА). Неможноста да се одлучи по кој пат ќе тргне партијата во пресрет на парламентарните и претседателските избори создаде два табора, кои се чини дека одат по својот пат. Се расцепува АзА која произлезе од расцепувањето на ДПА. Исто како и во случајот со распадот на Алтернатива, која произлезе од поделбите во БЕСА.
Ова разгранување на албанските политички субјекти е донекаде парадоксално: тие се делат за да се обединат и се обединуваат за да се поделат.
Што се политичките партии?
Политичка партија е група на луѓе кои споделуваат слични вредности и ставови, организирани да победат на избори и да практикуваат политичка моќ. Тие се непрофитни организации кои промовираат или спроведуваат политичка идеја, со која се натпреваруваат во демократските процеси за да добијат поголема поддршка.
Кога зборуваме за нашата реалност, овие дефиниции изгледаат несоодветни. Овде демократијата се подразбира како анархија, функцијата како привилегија, власта како моќ, медиумите како пропаганда, изборите како пазар и коалициите само како бројки. Претеран прагматизам, каде интересот е сè, додека вредностите и принципите се демагогија.
Ова предизвикува нашите партии да имаат одреден животен циклус. Се раѓаат со помпозитет и со големи надежи, изумираат во тишина и без многу внимание.
Умира ли политичката идеја или само партијата?
Идејата е помоќна од човекот. Таа никогаш не умира. Еден период може да се заборави, но во друг повторно се враќа.
Во случајот со Партијата за демократски просперитет (ПДП), партијата почина. Тоа беше политичката партија и школа, од која произлегоа сите други поданици на Албанците: ПДП-А (подоцна ДПА), ПР, ПРУП, НДП, ДУИ, ФРД, РДК, НД, ЛД, БЕСА, АЛТЕРНАТИВА, ПОПУЛИ, ПДЕ, ГДЕ…Скоро сите ја продолжија идејата на ПДП за еднаквост на Албанците, можеби некои на други форми и начини. Економскиот аспект не одигра голема улога во нивните настапи, иако беше извор на проблеми. Следствено, и до ден денес немаме профилирани партии кои се дел од европскиот сојуз на десничарските (ЕПП), левичарските (S&D, PES), либералните (ALDE) или европските зелени партии.
Дали политичката сцена наликува на реално шоу?
За да видиме како функционира нашата политичка сцена, доволно е да се вратиме на периодот од 2017 година наваму. Партнерите на владината коалиција влегуваа и излегуваа исто како во некое реално шоу (Големиот брат).
Ајде да одиме по ред. Во 2017 година беше формирана влада која ја изгласаа 62 пратеници, колку што имаа и партнерските партии во власта – СДСМ, ДУИ, АзА. Една година подоцна, АзА, која имаше тројца пратеници, ја напушти владата и наместо тоа на власт дојде Алтернатива. Оваа партија штотуку беше формирана, по внатрешен раскол во Движењето БЕСА, кое се појави на сцената во 2015 година.
Не поминаа ни две години, Алтернатива остана надвор од владата, а Движењето БЕСА стана дел од неа. Настапи во предизборна коалиција со СДСМ (2020), што ѝ донесе задоволителен резултат, дури освои 4 пратеници.
Од изборите во 2020 година, СДСМ со 46 и ДУИ со 15 пратеници стигнаа до основното парламентарно мнозинство, со кое се гласа за Владата. Дел од оваа влада беше и ДПА со 1 пратеник.
Една година подоцна повторно имаше промени: БЕСА излезе од владата, наместо тоа се врати Алтернатива.
БЕСА излезе со 3 пратеници откако следниот од заедничката листа на парламентарните избори беше кандидат на СДСМ , место ослободено по изборот на Билал Касами за градоначалник на општина Тетово. Алтернатива влезе со 4 пратеници, колку што имаше во заедничката листа со АзА, со која заедно се настапија на последните парламентарни избори. По овие маневри, новото парламентарно мнозинство броеше 64 пратеници: 44 од СДСМ, 15 од ДУИ, четворица од Алтернатива, еден од ДПА и еден независен.
Повторно голема драма на почетокот на 2023 година. АзА се враќа на власт, излегува Алтернатива. Двете партии, како партнери на предизборната опозициска коалиција на изборите во 2020 година, освоија 12 пратеници. АзА сега влегува како поважен партнер бидејќи има 8 пратеници, додека Алтернативата со 4 изгледа непотребна. Тежината на АзА се зголемува и поради формирањето на Демократскиот сојуз од Огнената група, фракција на ДУИ, која го намали парламентарното мнозинство за двајца пратеници.
Каде лежи проблемот?
Овој политички хаос е резултат на хроничните дефекти на албанските партии: првата е поврзана со немањето јасна идеологија, која би послужила како компас што би ги водел во вистинската насока; додека второто е поврзано со немањето институционална свест, што значи почитување на документи (статутот е конституирање на субјект), нормите, правилата и партиските одлуки. Без овој политички компас, овие партии ќе продолжат да чекорат низ маглата, не гледајќи никакви етички граници во трката за стекнување на што поголема моќ.
Овие престројувања и прегрупации сепак се идеален момент за идеолошко дефинирање на партиите. Само политички идеи и идеали можат да држат различни групи и луѓе заедно. Интересите се мотивирачки елемент, важен во политиката, но опасен за единството на партиите или коалициите.
Без збир на вредности и исти политички принципи, партиите не можат да се обединат, а камоли да прават долгорочни коалиции. Конкретен интерес без заеднички политички вредности и принципи, не само што доведува до брзо распаѓање на партиите и коалициите, туку истовремено промовира политички клиентелизам и го намалува бројот на гласачи.