Американската амбасадорка во Северна Македонија (РСМ), Ангела Агелер, вчера во Скопје изјави дека енергетската безбедност и зелената енергија се двата приоритети кои треба да ја надминат партиската политика.
„Завршувањето на гасоводот Грција – РСМ ќе ја елиминира зависноста од Русија како и заканите од одредени прекини во снабдувањето со природен гас“, рече таа во рамките на Македонски енергетски форум (МЕФ). „РСМ во голема мера се опорави од нестабилното енергетско соседство во изминатиот период, но доаѓаат други предизвици. Сигурната енергетска иднина носи потреба од други енергетски иновации, вклучувајќи го и завршувањето на гасоводот Грција – РСМ“.
Таа ја истакна важноста на енергетската диверзификација и безбедност за земјата и регионот, како и потребата да продолжи да се движи кон обновливите извори на енергија.
„Како земја со изобилство сонце, изобилни локации погодни за енергија од ветер и значителен хидроелектричен потенцијал, постојат голем број можности за проширување на зелената енергија во Северна Македонија“, рече Агелер.
Со интерконекторот во Грција, Агелер рече дека РСМ ќе може да гради електрани на гас и да го олесни преминот од јаглен на други извори. Таа нагласи дека земјата има поддршка од САД за спроведување на зелената транзиција.
Главниот проблем што ја прави РСМ зависна од рускиот гас е долгорочниот договор што бугарскиот оператор со гас го има со руски Газпром за пренос на интерконекторната линија со земјава. Тоа значи дека РСМ нема алтернатива за рускиот гас, бидејќи Гаспром не дозволува користење на гасоводот во Бугарија за пренос на гас, освен оној што доаѓа од Русија. РСМ користи околу 400 милиони m3 гас годишно, додека повеќе од 220 милиони m3 гас доаѓа од Русија.
Од друга страна, самата Бугарија не користи руски гас за домашни потреби. По руската агресија врз Украина, Москва ја прекина продажбата на гас на Бугарија бидејќи одби да плати во руска валута. До 2022 година, Гаспром беше еден од главните снабдувачи со гас во Бугарија. Сепак, Бугарија остана една од ретките рути за испорака на гас на Гаспром до ЕУ и регионот, по санкциите што ЕУ ги воведе кон Русија. Речиси половина од рускиот гас од гасоводот наменет за ЕУ во моментов поминува низ Бугарија, влегувајќи преку гасоводот Турски тек.
Мандатарот за формирање на новата влада, Христијан Мицкоски, кој беше учесник на вчерашниот Форум во Скопје, рече дека енергетската ефикасност ќе биде приоритет на идната влада. Според Мицкоски, паралелно со енергетската транзиција, земјава ќе мора да ги има предвид социјалните аспекти, но и греењето, бидејќи загадувањето треба да биде меѓу главните приоритети.
„Можеби сме мали, но важни сме кога станува збор за поврзување со соседните земји и пазари. Затоа често велам дека сме многу важен дел од енергетската мрежа во овој дел од светот. Наш најголем приоритет во иднина ќе биде балансирање на трговијата со енергија, од една страна, и создавање одржливи решенија, од друга страна. Треба да го реорганизираме нашиот пазар на електрична енергија, наместо да увезуваме, да извезуваме струја“, рече Мишкоски.
Учесниците на форумот разговараат за прашања за воспоставување енергетска безбедност и безбедност во регионот, трансформација на енергетската инфраструктура, одржливост на животната средина, примена на технологија и иновации, како и финансирање реформи кон зелена транзиција.
Експертите велат дека енергетската зависност станува сè поголем предизвик поради нејзината важност за економијата на една земја. Економскиот раст на една земја е обратно пропорционален на трошоците за енергија. Значи, колку поефтина енергија имате, толку сте поконкурентни на пазарот и затоа е поголем вашиот бруто-аутпут. Ова е резултат на производството, кое се повеќе се заснова на технологија и машини кои работат со енергија.
Една ваква зависност на економијата од ефтиниот гас предизвика Русија да оствари огромни економски профити од продажбата на гасот, а цените на истиот се користат за проширување на геополитичкото влијание. Пред агресијата во Украина, рускиот гас сочинуваше околу 45% од европскиот пазар. На овој начин, економиите на земјите од ЕУ создадоа значителна зависност од рускиот гас.
Грција и Северна Македонија минатата година ја донесоа конечната инвестициска одлука за изградба на гасовод долг 123 километри. Нивната прва интерконекција со природен гас ќе и даде на Северна Македонија алтернатива на единствената рута за снабдување од Бугарија.
Интерконекторот за гас се очекува да биде завршен до крајот на 2024 година. Ќе биде 100% подготвен за водород, што ќе ја поддржи транзицијата кон поодржлив и нискојаглероден енергетски систем во регионот.
Гасоводот ќе додаде нова рута за снабдување со енергија за Северна Македонија, дополнително зајакнување на улогата на Грција како енергетска порта кон Југоисточна Европа.
Финансирањето за супервизија е одобрено од Европската инвестициска банка (ЕИБ). Грантот од 2,47 милиони евра е платен преку Инвестициската рамка за Западен Балкан (WBIF).
Интерконекторот ќе минува од Неа Месимврија до Неготино преку преминот Евзони во Гевгелија. Неговиот почетен капацитет ќе биде 1,5 милијарди кубни метри годишно, со можност за проширување до три милијарди кубни метри. /Инбокс7