Македонија и натаму се соочува со сериозни предизвици во областа на сајбер безбедноста, поради недостигот на кадар и застарената правна рамка, изјави министерот за дигитална трансформација, Стефан Андоновски, во интервју за Радио Слободна Европа. Владата најавува донесување нов Закон за сајбер безбедност до јуни, со кој ќе се обврзат сите институции да воспостават заштитни механизми.
Недостиг на кадри и слаба институционална координација
„Македонија заостанува во областа на дигиталната трансформација и сајбер безбедноста, иако во 2014-2015 година беше еден од предводниците во регионот,“ рече Андоновски. „Во моментов, државните институции се оставени сами да се заштитуваат, што создава голема невоедначеност и ги прави ранливи на сајбер напади.“
Министерот призна дека во земјата има сериозен недостиг на кадар за сајбер безбедност, како во јавниот, така и во приватниот сектор. „Барањето за ИТ експерти е големо, платите се високи, а квалитетниот кадар веднаш наоѓа работа, често и надвор од земјата,“ изјави тој. Владата планира дополнителни финансиски стимулации за професионалците кои ќе работат во државните институции.
Македонија во групата на најранливи земји
Според меѓународни извештаи, Македонија е ранлива на сајбер напади и е меѓу десетте најизложени држави во светот. Андоновски вели дека ситуацијата е последица на недостаток на законска регулација.
„За жал, ние сè уште немаме Закон за сајбер безбедност, додека другите земји во регионот вакви закони донесоа пред повеќе од една деценија,“ истакна министерот. „Се надеваме дека ќе го усвоиме до јуни, со што ќе се воспостават јасни правила за заштита на критичната инфраструктура и надзор над институциите.“
Спорни набавки и недостаток на надзор
Во изминатите години, државните институции потрошиле милиони евра за сајбер безбедност, но резултатите се слаби. „Над 20 институции купувале руски антивирусни програми, што е спротивно на евроатлантската ориентација на земјата,“ изјави Андоновски. „Дополнително, многу институции работеле со истечени лиценци или несоодветно чувале податоци на граѓаните.“
Новите законски измени ќе предвидат инспекциски надзор и санкции за институциите кои не ги почитуваат безбедносните стандарди.
Во рамките на Националната сајбер стратегија, Владата планира да воспостави два центри за одговор на компјутерски инциденти (ЦИРТ). Еден ќе остане под Агенцијата за електронски комуникации (МКД-ЦИРТ), а вториот ќе биде во Министерството за дигитална трансформација.
„Овој модел ќе ни овозможи подобра координација помеѓу јавниот и приватниот сектор,“ рече Андоновски.
Банките и нотарите одбиваат електронски документи
Иако Законот за електронски документи е во сила од почетокот на 2025 година, неговата примена во приватниот сектор сè уште е проблематична. „Имаме поплаки дека банките и нотарите не го почитуваат законот и бараат хартиени документи,“ рече министерот. Владата ќе спроведе инспекциски надзор за да обезбеди целосна примена.
Реформа во медиумската регулатива
Министерството за дигитална трансформација подготвува измени на Законот за медиуми, кои треба да стапат на сила до април. „Со новите измени, онлајн медиумите за првпат ќе бидат формално признаени во законската рамка,“ изјави Андоновски.
Регистрацијата ќе биде задолжителна за сите медиуми што сакаат да добиваат државно или комерцијално финансирање, а ќе ја спроведува Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги. „Ќе се бара најмалку тројца вработени, македонски домен и јасно наведен импресум,“ рече министерот.