Одлуката на американскиот претседател Доналд Трамп да воведе царини од 33% за производите од Северна Македонија може да предизвика индиректни економски шокови, и покрај ограничениот директен трговски обем меѓу двете земји, оценуваат економисти за Дојче Веле.
Македонската влада соопшти дека мерката не се очекува да има значаен директен ефект врз економијата, но дека е подготвен план за справување со состојбата. „Ова е очекуван потег од страна на американската администрација, кој не ја одмина ниту една земја“, се вели во соопштението.
Минимален директен ефект, но ризици од индиректни последици
Иако извозот во САД сочинува само околу 1% од вкупниот македонски извоз, економистите предупредуваат на пошироки последици. „Главниот удар ќе дојде преку Европската унија, каде оди 80% од нашиот извоз“, изјави Бранимир Јовановиќ од Виенскиот институт за меѓународни економски студии.
Според него, ако царините ги намалат извозните перформанси на ЕУ, тоа ќе има домино ефект и врз Северна Македонија. „Ова е само почетокот. Очекуваме ЕУ да возврати, што може да предизвика натамошна ескалација на трговската војна“, вели Јовановиќ.
САД досега применуваа нулта или ниски царини за македонски производи. Новата политика, воведена на 2 април, предвидува основна царина од 10% и дополнителна од 23%, што ја прави Македонија дел од групата земји со највисоки царински стапки – заедно со Кина, Русија, Иран и Србија.
Индустриски синџири и домашни фабрики под притисок
Марјан Петрески, универзитетски професор и економски аналитичар, вели дека директниот ефект е ограничен, но дека индиректните ризици се сериозни. „Македонските компании во технолошко-индустриските зони се дел од глобалните синџири на снабдување. Царините ќе влијаат врз фирмите-мајки, што може да доведе до намалено производство и отпуштања дома“, предупредува тој.
Дополнително, тој укажува дека политиката на Трамп создава нова глобална трговска бариера. „САД го поткопуваат трговскиот систем кој самите го создадоа. Тоа може да резултира со повисоки цени, помало производство и загуба на работни места“, изјави Петрески.
Фискалната поддршка на Германија може да ја ублажи кризата
Германија, главниот трговски партнер на Македонија, неодамна усвои фискален пакет вреден 1.000 милијарди евра за десетгодишен период. Според Јовановиќ, ова може да го амортизира ударот врз германската економија, а индиректно и врз македонската.
„Сепак, нашите пресметки покажуваат дека БДП ќе порасне 0.4 процентни поени помалку од очекуваното. Наместо 2.8%, сега очекуваме раст од 2.4%“, вели тој, додавајќи дека ризиците се претежно надолни.
Раст на извозот во САД, но структурата е концентрирана
Извозот на Македонија во САД речиси се утроил од 2015 до 2024 година, достигнувајќи 110 милиони евра, според податоците од Државниот завод за статистика. Најголемиот дел е од секторот електрични машини и опрема, а следат текстилната и металната индустрија.
И покрај позитивните трендови, експертите се песимисти. „Оваа политика ќе создаде нова економска реалност. За земји како нашата, кои се силно поврзани со глобалните финансиски и трговски текови, тоа носи несигурност и потенцијален пад на извозот и инвестициите“, заклучува Петрески.