Администрацијата на претседателот на САД Доналд Трамп ги обнови преговорите со Саудиска Арабија за договор што би ѝ овозможил на кралството пристап до американска нуклеарна технологија и потенцијално збогатување на ураниум, изјави во неделата американскиот секретар за енергетика Крис Рајт.
„Постои патека до договор што би ѝ овозможил на Саудиска Арабија да развие комерцијална нуклеарна индустрија,“ рече Рајт пред новинарите во Ријад, додавајќи дека очекува „значајни поместувања“ до крајот на годината.
„Сè уште нема финални детали, но очигледно е дека постои простор за договор,“ изјави тој. „Клучно прашање е контролата на чувствителната технологија. Дали постојат решенија што би вклучувале збогатување на ураниум во Саудиска Арабија? Да.“
На прашањето дали преговорите се поврзани со нормализирање на односите со Израел, Рајт одговори дека „односите секогаш се дел од поголем пакет“ и додаде дека постојат бројни потенцијални области на соработка.
Саудиска Арабија со години врши притисок врз Вашингтон за развој на нуклеарна енергија како дел од поширока стратегија за диверзификација на економијата и намалување на зависноста од нафтата. Но, разговорите беа во ќорсокак поради одбивањето на Ријад да прифати ограничувања што би спречиле развој на нуклеарно оружје.
Една од главните пречки е прашањето дали кралството ќе увезува ураниум или ќе го збогатува на домашна територија – второто отвора можност за развој на нуклеарно оружје.
Договорот доби замав во времето на Бајден, кога престолонаследникот Мохамед бин Салман понуди нормализација на односите со Израел во замена за американска поддршка за изградба на нуклеарни реактори и безбедносни гаранции. Разговорите беа прекинати поради војната во Појасот Газа, која предизвика поширока поддршка за Палестинците низ регионот, вклучително и во Саудиска Арабија.
Во меѓувреме, Саудиска Арабија ги истражуваше можностите за нуклеарна технологија од други земји како Кина и Русија.
„Клучно е партнер да биде САД,“ изјави Рајт. „Фактот што тоа беше доведено во прашање укажува на неефикасни односи меѓу двете земји во изминатите години.“
Договорот ќе се соочи со бројни предизвици. САД бараат од земјите-партнери високи стандарди за неширење на нуклеарно оружје, вклучувајќи забрана за збогатување ураниум и повторна преработка на гориво. Секој договор мора да биде одобрен од Конгресот, кој може да го блокира.
Противници на договорот укажуваат дека ризикот е преголем – принцот Мохамед повеќепати изјави дека Саудиска Арабија ќе развие нуклеарно оружје доколку тоа го стори Иран, нејзиниот регионален ривал.
Во исто време, администрацијата на Трамп повторно отвори разговори со Иран за нуклеарната програма на Техеран, откако САД се повлекоа од мултилатералниот договор од 2015 година во првиот мандат на Трамп.
Принцот Мохамед, исто така, бара дозвола за домашно збогатување ураниум, тврдејќи дека кралството располага со големи резерви, иако извештај на Меѓународната агенција за атомска енергија и Агенцијата за нуклеарна енергија покажува дека досега пронајдените наоѓалишта се економски неисплатливи.
Рајт изјави дека американски претставници разговарале со Саудијците и за прашања од областа на енергетиката, рударството, критичните минерали и климатските промени. Широк договор за засилување на енергетската соработка ќе биде потпишан „на подоцнежен датум“, рече тој.
САД не разговарале со Ријад за цените на нафтата или производството. Претседателот Трамп порано изјави дека сака пониски енергетски цени и оти ќе побара од Саудиска Арабија и ОПЕК да ги намалат.
Сепак, Ријад има интерес од високи цени за финансирање на плановите на принцот Мохамед, вклучително и ветувањето за 600 милијарди долари нови трговски и инвестициски активности во САД — сума што претставува речиси две третини од целиот државен фонд на Саудиска Арабија.
Рајт, поранешен извршен директор во секторот за хидраулично фракирање, изјави дека не гледа значителни разлики во нафтената политика меѓу двете земји.
„Постои силен консензус овде во Саудиска Арабија дека решението за светот е да се произведува повеќе енергија, не помалку,“ рече тој.