Американскиот претседател Доналд Трамп и украинскиот претседател Володимир Зеленски одржаа клучни воени разговори во срцето на Ватикан, само неколку минути пред почетокот на погребот на папата Франциск во саботата, додека Белата куќа ја интензивираше својата офанзива за постигнување мировен договор за Украина.
Фотографии објавени од украинското претседателство ги прикажуваат двајцата лидери како разговараат насамо, без соработници, во украсените простории на базиликата Свети Петар.
„Имавме добар состанок“, напиша Зеленски на социјалните мрежи. „Разговаравме за многу прашања еден на еден. Се надевам на резултати за сѐ што покривме: заштита на животите на нашите луѓе, целосен и безусловен прекин на огнот и траен мир кој ќе спречи нова војна. Многу симболична средба која може да стане историска, ако постигнеме заеднички резултати.“
Портпарол на Белата куќа кој го придружуваше Трамп изјави дека средбата била „многу продуктивна“. Официјални лица од двете страни рекоа дека состанокот траел околу 15 минути и дека лидерите се согласиле да ги продолжат разговорите.
Ова беше прва средба лице в лице меѓу Трамп и Зеленски по неуспешниот состанок во Белата куќа во февруари, кога Трамп и други американски функционери го критикуваа Зеленски за недоволна благодарност за американската помош, при што кратко време беа суспендирани испораките на оружје и размената на разузнавачки информации.
Форматот на погребот овозможи разговор
Средбата се одржа непосредно пред Капелата на Крштението во базиликата Свети Петар и не беше најавена однапред.
Пред патувањето во Рим, официјални лица од Вашингтон ја минимизираа можноста за средба со Зеленски или други светски лидери, посочувајќи на кусото времетраење и сериозната природа на посетата.
Трамп првично планираше да ја посети Саудиска Арабија како своја прва странска дестинација од новиот мандат, но по смртта на папата Франциск плановите беа променети, а Европа стана неговата прва станица.
Распоредот за седење, организиран според имињата на државите на француски јазик, го постави Трамп покрај лидерите на Естонија и Финска, со кои имаше кратки интеракции. Тој размени љубезности и со претседателот на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и со францускиот претседател Емануел Макрон за време на погребната миса.
Американски ангажман во преговорите
САД ја зголемија притисокот врз Украина, откако минатата недела се заканија дека ќе се повлечат од мировните разговори „во рок од неколку дена“ доколку не се постигне договор.
Трамп изјави во петокот дека Русија и Украина се „многу блиску до договор“ за ставање крај на конфликтот што Москва го започна во 2014 година и го ескалираше со целосна инвазија во 2022 година.
„Имавме добар ден во разговорите со Русија и Украина. Сега се многу блиску до договор и треба на високо ниво да го завршат“, напиша Трамп на платформата Truth Social по пристигнувањето во Рим.
Специјалниот претставник на Трамп, Стив Виткоф, се сретна со рускиот претседател Владимир Путин на тричасовен состанок во петокот, за кој рускиот советник Јуриј Ушаков изјави дека бил „конструктивен и многу корисен“.
Пред заминувањето за Рим, Зеленски најави можни компромиси со цел да се придвижат мировните разговори напред.
„Спремни сме за дијалог, во кој било формат и со кој било, но само по реален сигнал дека Русија е подготвена да ја прекине војната“, рече тој. „Таков сигнал е целосен и безусловен прекин на огнот.“
Од почетокот на руската инвазија во 2022 година, Киев и Москва немаат директни средби. Секоја нова рунда разговори би можела дополнително да ја забави дипломатијата кон која се стреми администрацијата на Трамп.
Зеленски посочи дека Украина би прифатила безбедносни гаранции, вклучително и можно стационирање на европски сили и поддршка од САД, пред сè во форма на системи за противвоздушна одбрана Patriot.
Предлог-рамка за мировен договор
Зеленски исто така откри дека се работи на „конструктивни предлози“ составени оваа недела во Лондон заедно со европски претставници.
Ројтерс доби копија од предлогот насловен „Рамка за договор за Украина“. Тој предвидува целосен прекин на огнот на копно, вода и воздух, кој би го надгледувале САД и трети земји.
Предлогот вклучува силни безбедносни гаранции за Украина, слични на членот 5 од НАТО, додека членството на земјата во Алијансата останува неизвесно.
Еден од деловите кој се очекува да биде оспоруван од Москва е дозволата за присуство и операции на странски сили на украинска територија без ограничувања.
Според нацрт-договорот, преговорите за териториите би започнале по стапувањето на прекинот на огнот, при што почетна основа би била актуелната фронтова линија. Украина би ја презела контролата врз нуклеарната централа Запорожје.
Предлогот не ја спомнува директно Крим. Планот на Виткоф предложува САД да го признаат Крим како дел од Русија, но не бара тоа да го направи и Украина. Зеленски ја отфрли оваа идеја како спротивна на украинскиот устав.
„Светот има економски алатки за притисок врз Русија“, рече Зеленски.
Разговорите во саботата се одржаа во време кога Путин објави дека руските сили повторно ја презеле контролата врз регионот Курск, кој минатата година беше цел на украинска офанзива.