Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) во средата соопшти дека економијата на Северна Македонија се очекува да порасне за 3,3% во 2025 година, поттикната од силната домашна побарувачка и зголемените јавни инвестиции, но предупреди дека упорната инфлација и растечкото задолжување претставуваат значителни ризици.
ММФ, по завршувањето на својата редовна консултација според членот IV, ги повика властите да ја заострат фискалната политика, да ги ограничат зголемувањата на плати и пензии, и да забрзаат со структурните реформи за да се одржи економската стабилност и да се исполнат буџетските правила.
„Растот добива замав, но ризиците се насочени надолу“, соопшти Фондот, посочувајќи на слаба надворешна побарувачка, високи реални плати и застој во реформите за продуктивност.
Иако вкупната инфлација се намали во последните месеци поради падот на цените на енергенсите и храната, основната инфлација останува висока, поттикната од растот на платите. ММФ препорача Народната банка да ја задржи основната каматна стапка и да ги заостри ликвидносните услови сè додека не се постигне одржливо намалување на инфлацијата.
Фискалниот дефицит и јавниот долг ги надминаа законските граници
Фискалниот дефицит на Северна Македонија достигна 4,4% од БДП во 2024 година, главно поради предизборно зголемени трошоци, вклучувајќи ад-хок покачување на пензиите од 20%. Јавниот долг се зголеми на 63% од БДП, над законскиот лимит од 60%. ММФ побара петгодишен план за корекција согласно фискалните правила.
Фондот препорача откажување од планираното ново зголемување на пензиите во септември и враќање на пензискиот систем на индексирање според инфлацијата од 2026 година. Зголемувањето на платите во јавниот сектор треба да се ограничи на нивото на инфлацијата, а даночните реформи да се насочат кон подобра наплата и намалување на исклучоците.
Монетарна политика и финансиска стабилност
ММФ ја пофали Народната банка на Република Северна Македонија (НБРСМ) за успешно справување со енергетскиот шок и внимателниот почеток на ублажување на монетарната политика. Но, предупреди дека прерано олабавување може повторно да ја поттикне инфлацијата.
Фондот изрази загриженост и поради неодамнешните измени во Законот за Народната банка, со кои се зголемува уделот од добивката што се пренесува во буџетот и се укинува динамичкиот механизам за зајакнување на резервите. Овие измени, според ММФ, ја поткопуваат независноста и кредибилитетот на централната банка.
Повик за структурни и владејачки реформи
ММФ ги повика властите да ги забрзаат реформите за зголемување на продуктивноста и поддршка на пристапниот процес во ЕУ. Приоритети се подобро управување со јавните инвестиции, намалување на неформалната економија, решавање на недостигот од работна сила и зголемување на учеството на жените на пазарот на трудот.
Фондот, исто така, повика на реформи во владеењето за зајакнување на правната предвидливост, независноста на судството и борбата против корупцијата. Како клучни мерки ги посочи ограничувањето на употребата на скратени постапки во Собранието, подобрување на консултациите со засегнатите страни и зголемување на транспарентноста во регулативата.
Според ММФ, новата национална стратегија за борба против корупцијата претставува можност за забрзување на реформите преку подобра отчетност и координација.