Со повеќе од 15 години искуство во новинарството, политиката, стратешката комуникација и безбедносни прашања, Лавдрим Лита има изградено истакнат профил како аналитичар и јавен комуникациски професионалец. Тој има две магистратури – во Напредни европски студии и во Јазици / Превод / Толкување со фокус на новинарство, и е алумнус на Naval Postgraduate School во Монтереј, Калифорнија.
Во својата кариера, има извршувано значајни улоги во јавната администрација на Република Албанија и во нејзините независните медиуми: бил Висок советник во Министерството за внатрешни работи, советник кај Комесарот за заштита од дискриминација, директор на Директоратот за издаваштво во Министерството за одбрана, како и менаџер за комуникации во Националната агенција за туризам. Бил и изборен стратег во неколку политички кампањи и политички аналитичар во медиуми во Албанија, Косово и Северна Македонија.
Во ова интервју за Инбокс7, Лавдрим Лита ги споделува своите ставови за политичките случувања на Западен Балкан, влијанието на меѓународната политика и безбедносните предизвици во регионот.
Инбокс7: Кон каде се движи Западен Балкан – кон ЕУ или Истокот?
Лавдрим Лита: Сите влади на Западен Балкан во своите владини програми го имаат европскиот интегритет како цел. Станува збор за 6 држави со вкупно околу 15 милиони жители. Несомнено, владејачките партии во овие земји често имаат „глава кон Западот, а срце кон Истокот“, или обратно. Србија има глава кон ЕУ, но срце кон Русија. Албанија – глава кон Истокот, а срце кон Западот. Северна Македонија се бори сама со себе – главата и срцето се во конфликт дали да бидат со Западот или Истокот. Босна и Херцеговина е под влијание на надворешни сили кои не ѝ даваат мир ни на главата ни на срцето. Косово е збунето, санкционирано од ЕУ и со внатрешни блокади, како што видовме во случајот со Бањска. Црна Гора изгледа мирна, но токму затоа треба најмногу да се набљудува од безбедносен аспект.
Инбокс7: Какво влијание ќе има евентуалниот избор на Трамп во Западен Балкан?
Лавдрим Лита: Мислам дека Трамп моментално воопшто го нема Балканот на работната маса. Неговите приоритети се Украинa, Газа, трговските тарифи како дел од војната со Кина, ЕУ и други. Американските разузнавачки извештаи немаат ниту една реченица за нашиот регион за на масата на Трамп. Албанија четири години е без амбасадор од САД, истото важи и за Косово. Изјавите од САД за изборите во Албанија и Косово беа бледи и одраз на политичката монотонија. Ќе дознаеме повеќе кога ќе се назначат нови амбасадори – дали ќе бидат политички луѓе блиски до Трамп или професионални дипломати од Стејт департментот. За регионот, Трамп прашува само двајца – италијанската премиерка Џорџа Мелони и унгарскиот премиер Виктор Орбан.
Инбокс7: Дали десницата станува уште порадикална во многу западноевропски земји?
Лавдрим Лита: Да. Неконтролираниот миграционен бран и војната во Украина ги изморија граѓаните на многу ЕУ земји. Тие преку своите даноци финансираат две „црни дупки“ што ја впиваат целата политичка енергија. А природата на црните дупки е – колку повеќе енергија примаат, толку повеќе се шират, и колку повеќе се шират, толку повеќе бараат енергија. Италијанската десничарска влада со висока популарност не спроведе ниту една суштинска реформа. Ветувањата за миграцијата не се исполнија. Војната во Украина продолжува без визија за европска дипломатија. Новата германска влада ветува многу, но нејзината економија има потреба од квалификувана работна сила за да го одржи животниот стандард. Другите влади само се копираат меѓусебно. Буџетите за одбрана ќе бараат кратења, што ќе предизвика популистички реакции.
Инбокс7: Колку може растот на десничарските партии да влијае врз интеграцијата на Балканот во ЕУ?
Лавдрим Лита: Мислам дека ЕУ доцни со интеграцијата на тие 15 милиони луѓе кои останаа надвор. Кога ги примија Романија и Бугарија, знаеја дека не се подготвени – исто како што и Грција претходно ги фалсификуваше своите статистики. Владините десничарски партии во ЕУ немаат суштински проблем со миграцијата од нашиот регион, туку со онаа од Северна Африка и Блискиот Исток. Потребен е силен лидерски акт за да се донесат стратешки одлуки.
Инбокс7: Како го коментирате вооружувањето на Европа – дали тоа е импулс за нов геостратешки контекст?
Лавдрим Лита: Мирот е загрозен од руската агресија врз соседите. Архитектурата на европската безбедност се менува динамично. Вооружувањето има две цели: прво, да ги демотивира непријателите да нападнат; второ, да се биде подготвен за офанзивни или дефанзивни акции. САД бараат земјите-членки на НАТО да трошат повеќе за одбрана, знаејќи дека многу ЕУ земји ѝ ги дадоа на Украина своите залихи од 1980-тите и 1990-тите. САД сакаат земјите од НАТО да купуваат американски системи. Други земји од ЕУ имаат ограничена воена индустрија во споредба со Русија, Кина и Иран. Во нашиот регион, Србија веќе неколку години формално троши 1 милијарда евра на оружје. Тоа ги натера другите земји да преземат паметни вооружувачки чекори – не со масовни и застарени залихи, туку со рационална подготовка. НАТО останува единствената активна гаранција за мирот во регионот. Задачата на дипломатијата е да му помогне на мирот.