Кристофер Хил, поранешен амбасадор на САД во Србија, изјави дека времето кога една балканска држава можеше да се обиде да добие поддршка од Вашингтон против соседна земја е позади нас. „Луѓето немаат време за тоа“, вели Хил, кој нагласува дека САД сѐ повеќе очекуваат регионалните влади да преземат иницијатива сами да ги решаваат своите конфликти.
Во интервјуто дадено за Радио Слободна Европа, на маргините на форумот GLOBSEC во Прага, Хил посочи дека САД ќе ги повикаат балканските земји на суверен пристап во решавањето на прашањата, вклучувајќи го и долгогодишниот спор помеѓу Косово и Србија. Според него, Балканот веќе не е центар на американските надворешнополитички приоритети.
Хил изнесе јасен став дека „времето кога балканските влади бараат директна американска помош против соседи е минато“. Според него, изменетата геополитичка клима во светот ја намалува глобалната фокусираност на Балканот и создава потреба регионот самостојно да се справи со своите тешкотии.
“Нова ера, нов приод”
Хил тврди дека Балканот сега е „под другите приоритети“ во американската надворешна политика – како пробемите во Израел и Иран, конфликтите во Газа и, најнапред, војната во Украина. „Ние веќе не живееме во 1990-тите. Балканот не е во центарот на вниманието“, рече Хил за Радио Слободна Европа, додавајќи дека „луѓето повеќе немаат време“ да ги разгледуваат проблемите меѓу соседите.
Како пример Хил наведува дека постојат ограничени ресурси за дипломатско мешање, што значи дека регионот треба да демонстрира зрелост и практично преструктурирање на односите меѓу земјите преку здружување, проекти и договори во самата регија.
Хил не исклучува дека САД ќе продолжат со „американски бизнис интереси“ и дипломатски настап, но нагласува дека повеќе нема да ја држат раката на регионот „секојдневно“. „Ќе има помалку директно посредување и повеќе промовирање на примери на регионална соработка“, рече тој, посочувајќи на резултати како Охридскиот договор чија цел е сукцесивно спроведување, вклучително и воспоставување на Заедницата на општини со српско мнозинство.
Во таа насока, Хил го повикува Косово „сериозно и моментално“ да ја имплементира автономијата на Северна Митровица, оценувајќи го тоа како тест за напредок и способност на регионот да се движи – без зависност од меѓународни посредници. Сепак, тој посочува дека и Белград треба да се вклучи активно во процесот.
Приоритет на Украина и соработка со Србија
Уште еден столб во новата стратегија на САД, според Хил, е Украина. „Она што ја дефинира надворешната политика на САД кон Европа во овој момент е поддршката на Украина“, вели тој, појаснувајќи дека земјите кои активно и помагаат на Киев, вклучително и преку Србија, ќе имаат американско внимание.
Хил не критикува отворено за посетата на српскиот претседател Вучиќ во Москва, напоменувајќи дека неговото заминување од Белград во јануари го надминува моментот на посетата. „Важно е кој помага на Украина, а не посетите што ги прави лидерот на Белград“, изјави тој.
Институционален вакуум во Косово – кривица, но и шанса за самостојност
Кога станува збор за внатрешната политичка криза во Косово – предизвикана од неспособноста да се формира нова влада по гласањето – Хил нагласува дека е тоа „внатрешно прашање на Косово“. Тој дополнува дека „наставокот на кризава е можност земјата да покаже концепт на одговорност и самоуправа“, без да бараат директна поддршка од Вашингтон.
„САД ја преземаа клучната улога во минатото, но времето дозволено за тоа заврши. Косово сега треба да ја покаже својата зрелост“, рече Хил.
Кристофер Хил, со долгогодишно искуство во дипломатијата, очекува регионот да преземе иницијатива во решавањето на меѓусебните конфликти. Тоа подразбира поттикнување на имплементација на постигнати договори, како Охридскиот; поддршка за Украина како елемент што ја обликува трансатлантската политика; помалку директно американско мешање, повеќе самопомош и регионална дипломатија и поддршка за бизнис и економски интереси, но без да се замени политичката зрелост и институционална стабилност.
Хил верува дека оваа „нова ера“ бара зрели, самостојни и меѓусебно зависни балкански лидери и воспоставување на соработка која ќе ги надмине старите модели на надворешно посредување.