Пишува: Арта Авдиу
Повеќе од 30 години, Албанците во Косово и оние во Северна Македонија се решени да живеат одвоено. Без разлика дали таквата одлука била доброволна или наметната од околностите, од 90-тите двете општества се развиле одделно, паралелно, често како два целосно одвоени острови. Имаме две различни земји, многу посебни универзитети, неколку телевизии. Се разбира, заедничко ни е сиромаштијата, бегството, корупцијата. И така ќе остане, и покрај сосема чудната посета на Албин Курти неделата што си заминува.
Курти отишол во Чаир е Тетово и брзо се вратил оттаму. Неколку часа посета, неколку говори, многу патриотската музика, националната химна и донекаде зголемена емоција на вечното братство. Но, горчливиот вкус и, најверојатно, чувството на срам кај македонското мнозинство остана и по посетата на Курти
Всушност, посетата во Чаир и Тетово ги обедини македонските редови, бидејќи против посетата на Курти реагираа подеднакво либералниот претседател Пендаровски, Владата на Северна Македонија, СДСМ и македонските партии со националистички бои и екстремистички организации како Обединетата дијаспора. . Така Курти ја хомогенизираше македонската политика и општество во опозиција кон него и кон албанските опозициски партии.
Посетата на Курти ризикува повторно да го разбуди заспаниот национализам, потенцијално да ја оживее климата на омраза, нетолеранција и поларизација на мултиетничкото општество во Северна Македонија, минато кое се чинеше дека е оставено. Кога крвта се вжештува и националистичкиот јазик станува суров, први од сцената исчезнуваат умерените политичари, кои бараат меѓуетнички консензус и компромиси.
Затоа сметам дека посетата беше погрешна, бидејќи беше погрешен начинот, причините и моментот на неколкучасовната турнеја на Кунаи во Северна Македонија. Пред се, посетата уште еднаш ни ја покажа неодговорноста од страна на лидерот на Курти, бидејќи тој непотребно ги наруши односите со Северна Македонија, пријателска земја со Косово. Се чини дека Курти не разбира дека повеќе не е политичар на опозициска партија, туку лидер на независна држава, која треба да придонесе за регионалната стабилност и мир.
Курти низ својот политички живот се грижеше да гради симболи, да испраќа пораки, да создава наративи. Дури и посетата на Тетово и Чаир – се сомневам дека повеќето Косовари претходно слушнале за ова име со четири букви – беше дел од политичкиот настап на Курти. Со својата неформална посета, Курти имаше за цел да постигне две цели, кои повеќе личат на два извештаи, еден за внатрешна потрошувачка во Косово и друг посветен на албанскиот електорат во Северна Македонија.
Прво Курти ја откри својата усогласеност со албанската опозиција и против Али Ахмети и ДУИ. Од статистичка гледна точка, оваа постапка на Курти е мешање во внатрешната политика на Северна Македонија и претставува повреда на суверенитетот на независна држава. Значи, тоа е погрешно, за осуда, за осудување. Во овој момент реакцијата на Пендаровски и на Владата на Македонија е сосема логична, соодветна и разбирлива.
Секако, има и втора порака, дури и главната, поврзана со Косово. Како идол на националистите во Косово, Курти преку посетата на Тетово сакаше да го одржи електоратот на албанските националисти. Курти се обиде да ги задржи симпатиите на луѓето кои бесрамно ја нарекуваат Северна Македонија како Илирида, термин кој го негира постоењето на македонската држава. Во овој контекст, плоштадот исполнет со многу црвено-црни знамиња, со мапа во средината што ја симболизира етничка Албанија, придружена со народна музика, се дел од националистичката иконографија која не остава простор за мултиетничко општество. Подтекстот е јасен: Илирида била и ќе биде албанска.
Овој пристап на Курти е патерналистички, бидејќи албанскиот фактор во Северна Македонија го претвора во алатка за експлоатација, носач кој извршува задачи. Значи од субјект со права, кој зборува и дејствува, до објект што прифаќа наредби, кој е подложен на апсолутната моќ на кормиларот од Косово. Албанската опозиција во Северна Македонија мора да разбере дека во планот на Курти тие не се ништо повеќе од шаховски фигури кои извршуваат однапред одредени улоги. Сè додека ја исполнуваат улогата однапред одредена од умот на Курти, тие ќе станат ирелевантни за главниот план на Курти.
Колку за илустрација, блискиот пријател на Курти и министер за надворешни работи во првата влада на Курти, Блерим Река сега е „депортиран“ во косовскиот конзулат во Њујорк. Порано главен дипломат на Косово, сега Река издава документи и крунисува нови парови во косовскиот конзулат, кој секако е поретко посетен. Истата судбина, односно да се биде заборавен, запоставен, исклучен, ќе ја снајде и опозицијата, доколку продолжи со флертувањето со Курти.
Затоа, опозицијата е соочена со хамлетовска дилема: дали со свои сили ќе се „бори“ со Али Ахмети или ќе се претвори во портир на Курти? Колку побрзо опозицијата одлучи, толку подобро за Албанците од Северна Македонија. Грешка е Албанците да живеат во Северна Македонија и да сонуваат за Голема Албанија. Се разбира, соништата се без пари, но животот е премногу краток за да се троши на соништа.
Авторката е активистка за човекови права во Косово и колумнистка