На Скопје не влијаат многу дополнителните даноци што Софија ги наметна на рускиот гас што транзитира низ бугарската територија, туку долгорочниот договор што бугарскиот оператор го има со Гаспром за управување со линијата за поврзување што го носи гасот до Северна Македонија.
„За нас не е проблемот оваа такса, туку долгорочниот договор со кој бугарскиот оператор му продаде гас на рускиот Газпром на интерконективната линија со Северна Македонија. Тоа значи дека на едната страна ја става оваа такса, додека на другата страна ве тера да користите руски гас“, вели Бајрам Реџепи, директорот на државната енергетска компанија за пренос и работа на системот за пренос на природен гас „НОМАГАС“.
Самата Бугарија не користи руски гас за домашни потреби. По руската агресија врз Украина, Москва ја прекина продажбата на гас на Бугарија бидејќи одби да плати во руска валута. До 2022 година, Гаспром беше еден од главните снабдувачи со гас во Бугарија. Сепак, Бугарија остана една од ретките рути за испорака на гас на Гаспром до ЕУ и регионот, по санкциите што ЕУ ги воведе кон Русија. Речиси половина од рускиот гас од гасоводот наменет за ЕУ моментално поминува низ Бугарија, влегувајќи преку гасоводот Турски тек.
Инбокс7: Како ја оценувате траекторијата на енергетската зависност на регионот и на РСМ од Русија, од моментот на нејзината агресија врз Украина?
Реџепи: Концептот на независност е повеќедимензионален. Една држава е целосно независна ако создава политичка, воена, економска, енергетска независност итн. Енергетската зависност станува сè попредизвикувачки поради нејзината важност, бидејќи економскиот раст на една земја е обратно пропорционален на трошоците за енергија, така што колку поевтина енергија имате, толку сте поконкурентни на пазарот и, следствено, повисоко бруто производство имаш, а тоа е последица на производството кое се повеќе се заснова на технологија и машини кои работат со енергија.
Европа воопшто и регионот особено, како и кај нас, многу бавно се движиме кон енергетска независност и диверзификација на енергетските извори, а за жал Русија го искористи овој јаз за неверојатни економски придобивки, како и проширување на своето геополитичко влијание. Ова предизвика многу проблеми. И за жал овие проблеми немаат акутни решенија, бидејќи енергетските проекти се повеќегодишни и долгорочни. Пред агресијата во Украина, рускиот гас беше доминантен во Европа, споделувајќи околу 45% од овој пазар. Не знам дали ова беше намерна или ненамерна грешка, но всушност најсилните економии на ЕУ имаа значителна зависност од рускиот гас, а наоѓањето алтернативи овие две години создава многу економски трауми во ЕУ, а особено во Германија, која оваа година се соочува со криза на инфлација и рецесија.
Овие години се вложуваат големи инвестиции за диверзификација на изворите на енергија, како низ цела Европа, и во регионот, така и кај нас и верувам дека ќе успееме.
Инбокс7: Колку е стабилен енергетскиот пазар во РМВ?
Реџепи: Во Македонија, од осамостојувањето, многу малку е инвестирано во нови енергетски капацитети, а тоа создаде многу нестабилен енергетски пазар, главно базиран на лигнит. Во последните години многу се инвестираше во нови енергетски капацитети и извори и сигурен сум дека во следните 3-4 години енергетската карта на нашата земја ќе изгледа сосема поинаку и ќе има радикална трансформација.
Инбокс7: Каква зима не чека – ќе има ли поскапувања на нафтата, гасот….?
Реџепи: Ова зависи од многу фактори. Војната на Блискиот Исток значително ги потресе енергетските пазари и создава изразена непредвидливост во однос на цените. Но, врз основа на нивото на резервите на природен гас на ЕУ, и зголемената диверзификација на ресурсите, верувам дека нема да имаме шокантни ситуации како минатата година.
Инбокс7: Бугарија воведе дополнителни даноци за рускиот гас што транзитира низ оваа земја. Што значи ова за Бугарија, Русија и земјите од регионот, па дури и за ЕУ?
Реџепи: Ова е политичка одлука и како таква бара политичко решение. Не можеме да влијаеме на одлуката на бугарскиот парламент, но направивме се што е во наша моќ да ги минимизираме последиците од оваа одлука, со која рускиот гас се оданочува со 10 евра за 1 м3/час транзит низ Бугарија.
Проблемот за нас не е оваа такса, туку долгорочниот договор што бугарскиот оператор му го продаде на Гаспром за пренос, на интерконективната линија со Македонија. Тоа значи дека од една страна се наметнува овој данок, а од друга страна ве принудува да користите руски гас.
Минатата година потпишавме договор со кој се овозможува ослободување на годишен капацитет од 180 милиони m3 надвор од рускиот гас, но ние трошиме околу 400 милиони m3 годишно, што значи дека треба да користиме повеќе од 220 милиони m3 руски гас. поради проблемот во Бугарија.
Деновиве имавме интензивна комуникација и ги алармиравме сите релевантни европски институции да ги ослободат другите потребни капацитети за да можеме да користиме други извори надвор од рускиот гас и верувам дека ќе имаме решение.