Континуираниот пораст на малопродажните цени во Северна Македонија и регионот предизвикува незадоволство кај потрошувачите, а академикот и професор по економија, Абдулменаф Беџети, смета дека тие треба да се приклучат на иницијативата за бојкот на супермаркетите и нивните синџири.
„Не очекувам дека бојкотот ќе има директно влијание врз динамиката на цените, но може да поттикне свест за колективна акција на потрошувачите“, изјави Беџети за „Локално“.
Тој нагласи дека институциите, регулаторите и контролорите немаат ефикасни механизми за справување со ценовните притисоци, поради што граѓаните треба да преземат иницијатива.
„Законот за нефер трговски практики не воспоставува ред во секторот. Сомнежите остануваат дали бојкотот ќе има суштинско влијание, имајќи ја предвид потрошувачката култура и толеранцијата на граѓаните. Сепак, акцијата може да послужи за подигање на јавната свест за проблем што ги засега сите, без оглед на етничките, верските или културните разлики“, рече Беџети.
Оцени дека неодамнешниот предлог на опозицијата за укинување на ДДВ од 5% на основните прехранбени производи нема да помогне во стабилизирање на цените.
„Тоа не е решение, бидејќи пазарџиите брзо ќе ја апсорбираат оваа мерка. Намалувањето на ДДВ може да биде само популистички потег, дури и за оние кои воведоа диференцирана стапка од 10% за некои производи“, вели Беџети.
Според него, политичките субјекти кои би можеле да преземат конкретни чекори, како партијата Левица, не покажуваат интерес бидејќи, како што вели, „националистичките теми носат поголем политички капитал“. За останатите опозициски партии, пак, смета дека немаат кредибилитет да предложат построги мерки.
„Во капиталистичка економија цените се регулираат според побарувачката и понудата, но кога операторите се алчни и ненаситни со нормални профити, институциите мора да реагираат. Големите трговски синџири поседуваат природен монопол кој често се злоупотребува“, додава економистот.
Беџети предупреди на феноменот „Greedflation“ – практика каде што супермаркетите ја користат инфлацијата како изговор за зголемување на маржите, често преку скриени оперативни трошоци. Според него, инспекциските органи немаат доволно капацитет за да ги детектираат овие практики.
Во меѓувреме, на социјалните мрежи се шират повици за бојкот на маркетите в петок, како начин за притисок врз трговците. Појавени се и промотивни летоци со пораки како „Бојкот на маркетите“ и „Никој да не купува“.
Премиерот Христијан Мицкоски изјави дека „има разбирање за акцијата на граѓаните“ и додаде дека инспекциските служби ја следат ситуацијата. Тој информираше дека започнати се вонредни контроли во два големи трговски синџири поради сомнежи за кршење на законите.
СДСМ ја повика Владата да донесе мерки за заштита на граѓаните и оцени дека бојкотот претставува и бунт против власта.
Економистите велат дека Македонија треба да го следи примерот на соседните земји, но нагласуваат дека револтот не треба да биде насочен само кон супермаркетите, туку и кон политичките структури.
Во Хрватска минатата недела започна сличен бојкот, додека на 31 јануари слични акции се најавени во Босна и Херцеговина и Црна Гора.