Новата администрација изгледа дека зазема став што украинските и европските лидери не го слушаат – или се обидуваат да го променат.
Пишува: Стивен Вертхајм
Се одвива високоризично трансатлантско недоразбирање, со потенцијал да предизвика многу полоши последици од несогласувањата во Овалната соба меѓу Доналд Трамп и Володимир Зеленски.
Во изминатиот месец, администрацијата на Трамп испрати неколку силни, а понекогаш и контрадикторни пораки до американските сојузници и партнери во Европа. Разбирањето на вистинската порака меѓу целиот шум не е лесно, но среде сите нагли промени и бомбастични изјави, новата администрација изгледа дека зазема став што украинските и европските лидери или не го слушаат – или се обидуваат да го променат.
Клучната порака изгледа вака: САД или ќе посредуваат за брз крај на војната во Украина или целосно ќе се повлечат од конфликтот – освен ако не проценат дека Русија го попречува примирјето. (Како што Трамп му кажа на Зеленски во петокот: „Или ќе направите договор, или ние си заминуваме.“) Вашингтон исто така нема да преземе обврска за безбедноста на Украина по војната, како што е членството во НАТО, што би можело да го вовлече САД во директна војна со Русија – „Трета светска војна“, како што Трамп ја нарекува.
САД имаат суверено право да заземат ваков став, водејќи се од сопствените интереси, кои вклучуваат намалување на трошоците и ризиците што ги сносат за одбраната на Европа. Затоа, Европа не може да ги одврати САД од оваа позиција, но може да соработува со Вашингтон за да ги постигне американските цели додека наоѓа најдобар можен аранжман за заштита на Украина, обезбедување на Европа и зачувување на НАТО.
Но, европските лидери ја слушаат поинаку – или две различни верзии.
Првата е крајно песимистичка: Европејците стравуваат дека Трамп се усогласува со Владимир Путин и се подготвува да ја напушти Украина, а можеби и уште неколку други земји. Ова сценарио е можно. Досега, сепак, не се случило. Почетната средба за обновување на дипломатските односи со Русија и вознемирувачката неподготвеност да се осуди агресијата на Путин се значајни потези, но далеку се од голема геополитичка промена.
Втората е многу пооптимистичка: Европските лидери сè уште се надеваат дека ќе го убедат Трамп да даде голема безбедносна гаранција за Украина. Оваа надеж ги натера британските, француските и украинските лидери минатата недела да го посетат Белата куќа. Во јавните изјави, сите тројца се обидоа да го убедат Трамп да поддржи европска воена сила, можеби од 30.000 војници, која би се стационирала во Украина откако ќе престанат борбите. Трамп не ја исклучи можноста за одредена американска поддршка на таквата сила, но покажа мала подготвеност САД да вложат значајна воена моќ. „Јас нема да давам гаранции за безбедност надвор од многу малку“, рече Трамп. „Ние ќе оставиме Европа да го направи тоа.“
Во петокот, во Овалната соба, Зеленски му се спротивстави на ставот на Трамп.
Украинскиот претседател јасно изјави: „Ние никогаш нема да прифатиме само примирје. Тоа нема да функционира без безбедносни гаранции.“ Зеленски инсистираше дека силните безбедносни гаранции мора да дојдат од САД, а не само од Европа. Европската воена сила, рече тој, нема да биде доволна без значителна поддршка од САД: „Тие имаат потреба од САД.“
Со други зборови, Зеленски одби да се согласи на примирје без гаранции што Трамп веќе ги отфрли. Како што разговорот стануваше сè понапнат, Трамп на крајот се закани дека целосно ќе ја повлече американската помош за Украина ако ставот на Зеленски не се промени.
Зеленски не отстапи. Напротив, ја зацврсти својата позиција.
„Ако не можеме да бидеме примени во НАТО“, напиша тој во соопштение, „потребна ни е јасна структура на безбедносни гаранции од нашите сојузници во САД.“ Само по обезбедувањето на такви гаранции, Украина ќе биде подготвена да влезе во дипломатски процес за завршување на војната.
Европските лидери веднаш ја поддржаа оваа позиција. По состанокот на 18 лидери во неделата, Киер Стармер објави дека европска „коалиција на спремни“ е подготвена да распореди воена сила во Украина за да го гарантира мирот. Тој вети дека Британија ќе испрати „војници на терен и авиони во воздух“ – но под еден услов: „оваа мисија мора да има силна американска поддршка“.
Практичната реалност е дека администрацијата на Трамп не е подготвена да даде силни безбедносни гаранции за Украина.
Ниту еден од неговите претходници не вети дека ќе се бори за Украина. Џо Бајден експлицитно ја исклучи можноста за испраќање американски трупи кога виде дека Русија ја подготвува инвазијата. Ниту пак некој сојузник на НАТО директно ја бранеше Украина. Причината е јасна: тоа би значело војна со Русија, што НАТО сè уште може да ја одврати, без разлика што ќе се случи во Украина.
Ако Украина и Европа продолжат да бараат силни американски гаранции, ризикуваат да создадат трајна конфронтација со Трамп. Трамп може да заклучи дека сојузниците одбиваат да го слушаат и, уште полошо, се обидуваат да го вовлечат во нешто што не сака. Тогаш, тој би можел да ја прекине целата американска помош за Украина и да постигне договор со Путин. Последиците би можеле да бидат катастрофални за цела Европа, ако Трамп одлучи да ги повлече американските воени сили од регионот.
Сепак, има алтернативен пат. Украина, Европа и САД треба да соработуваат за план што ќе вклучи силна украинска армија и западна поддршка со оружје, наместо директни безбедносни гаранции. Овој модел можеби не е идеален, но може да биде доволен за да ја заштити Украина и европската безбедност.
Стивен Вертхајм е виш соработник во Програмата за американска државност при Карнеги фондацијата и автор на Tomorrow, the World: The Birth of US Global Supremacy.
Извор: Гардијан