Трансатлантската алијанса е под сериозна закана—но сè уште не е осудена на пропаст
Пишува: Волфганг Ишингер
ВОЛФГАНГ ИШИНГЕР е претседател на Советодавниот одбор на Минхенската безбедносна конференција и поранешен германски амбасадор во САД.
Фаталниот состанок меѓу украинскиот претседател Володимир Зеленски и американскиот претседател Доналд Трамп, заедно со потпретседателот Џеј Ди Ванс, во Белата куќа на 28 февруари доведе до остар момент на вистината за западната алијанса. Со расправијата со Зеленски и крајот на американската поддршка за воените напори, администрацијата на Трамп не само што ја потресе Украина, туку ги доведе во прашање и некои од основните претпоставки што го поддржуваа трансатлантскиот однос од Втората светска војна наваму.
Во европските престолнини владее паника. Некои политичари и аналитичари зборуваат за крајот на НАТО или дури и крајот на Западот. Тие се ужаснати од американските намери: дали Вашингтон има намера активно да го поткопа долгорочното опстојување на Украина како суверена и слободна земја? Дали Трамп се обидува да спроведе „обратен Кисинџер“, освојувајќи го рускиот претседател Владимир Путин и одвраќајќи го од неговиот сојуз со кинескиот лидер Си Џинпинг, за да создаде неочекуван пакт со САД? Огромна пукнатина се отвори во трансатлантската доверба—нешто што е лошо за глобалната моќ на Вашингтон и за неговиот имиџ како „благороден хегемон“, а потенцијално катастрофално за трансатлантската кохезија и иднината на НАТО.
Предизвикот со кој се соочува Западот е застрашувачки. Но алијансата и порано преживеала сериозни сомнежи. И постојат моќни аргументи—на двете страни на Атлантикот—кои би можеле да ја спасат алијансата и да ја зачуваат силната американска ангажираност во Европа. А Европа има многу што може да направи за да покаже зошто САД се многу посилни со неа, отколку без неа.
ГРЕШКАТА СО МИНСК
Во раните 90-ти имаше гласови кои повикуваа на постепено распуштање на НАТО по распадот на Варшавскиот пакт. Но, откако Русија тргна по патот на ревизионизмот во последните две децении—особено по 2014 година, кога ја анектираше Крим и изврши инвазија на Донбас—НАТО не само што опстана, туку и продолжи да расте. Стана посилен во поглед на кохезијата, членството и одвраќачката моќ.
Администрацијата на Трамп воведе фундаментален проблем со довербата: за првпат, европските лидери не се сигурни дали САД остануваат посветени на НАТО и на американската лидерска улога во него.
Но приказната е посложена. Важно е да се запомни дека Трамп одигра клучна улога во одбраната на Украина. Украина успеа да ја преживее руската целосна инвазија во февруари 2022 година затоа што САД почнаа да ѝ испорачуваат смртоносно оружје, како што се противтенковските ракети „Џавелин“, за време на првиот мандат на Трамп. Без „Џавелините“, руските сили можеби ќе успееле да го заземат Киев за неколку дена, како што беше првично планирано.
ДАЛИ АМЕРИКА СÈ УШТЕ Е ЕВРОПСКА СИЛА?
Зад тензиите меѓу Вашингтон и Киев стои улогата на Европа во безбедносната равенка. Американското воено присуство во Европа е засилено последниве години, но тоа е далеку од доволно за да се спротивстави на стотиците илјади руски војници во Украина и во западните воени окрузи на Русија.
Администрацијата на Трамп јасно кажа дека нема да испрати американски војници на терен во Украина. Затоа, САД имаат потреба од своите европски партнери и тоа го кажаа јасно, барајќи европските сили да ја обезбедат или спроведат можната спогодба за Украина.
Во исто време, Европејците треба да бидат доволно решителни за да постават свој услов пред Вашингтон: инспирирани од американскиот револуционерен слоган „Нема оданочување без претставување“, тие мора да порачаат дека „Нема воена ангажираност без учество во мировните преговори“.
Најдобриот начин администрацијата на Трамп да ги вклучи и Европа и Украина—како и европските партнери како Турција—во мировниот процес е да го обнови веќе докажаниот формат на контакт-група, кој беше воведен во 90-тите години за да создаде чувство на единство и заедничка цел под американско водство.
Пред 30 години, дипломатот Ричард Холбрук напиша есеј во Foreign Affairs со наслов „Америка, европска сила“—без прашалник. Тој предвиде дека „во 21-от век, Европа сè уште ќе има потреба од активното американско ангажирање, кое беше клучен елемент на континенталниот баланс половина век наназад.“
Оваа изјава денес е поважна од кога било. Да се надеваме дека Белата куќа на Трамп ќе ја препознае таа реалност.