Турција ќе ратификува воени рамковни договори со три балкански земји, чекор што дополнително ја зајакнува воената присутност на Анкара во регионот и го проширува нејзиното стратешко влијание околу Грција, пишува Нордик Монитор, пренесува Инбокс7.
Договорите, потпишани во 2024 година со Албанија, Косово и Северна Македонија, доаѓаат во време на зголемени геополитички тензии во источниот Медитеран. Грција изрази загриженост поради растечките одбранбени партнерства на Турција, особено во региони со историско и стратешко значење. Балканот долго време е поле на влијание меѓу сојузниците на НАТО и надворешните сили, а продлабочувањето на воените врски на Турција со овие земји сигнализира намера за поактивна улога во регионалната безбедност.
Договорите се забрзани на агендата на турскиот парламент, за разлика од слични воени пактови што обично минуваат низ подолги процеси на преглед. Анкара ги гледа овие договори како дел од поширока стратегија за зајакнување на одбранбената соработка со соседните и сојузничките земји, додека се спротивставува на регионалните безбедносни закани.
Според договорите, Турција и нејзините партнери ќе соработуваат во различни воени и одбранбени области, вклучувајќи обука и образование, заеднички вежби, соработка во одбранбената индустрија, размена на разузнавачки податоци, логистичка поддршка, медицински услуги, сајбер одбрана, мировни мисии и справување со мини и импровизирани експлозивни направи. Договорите исто така овозможуваат размена на персонал, заеднички истражувања во воената наука и технологија и оперативна соработка во хуманитарни и мисии за помош при катастрофи.
Турција ги гледа овие формални воени договори како чекор кон подлабоки одбранбени врски и идни зделки. Тие служат и како референтна точка за поширока соработка во одбранбената индустрија. Стратегијата, која првично се поврзуваше со продажбата на дронови произведени од компанијата „Бајкар“, во сопственост на зетот на претседателот Реџеп Таип Ердоган, се прошири за да вклучи различни одбранбени производи.
„Нордик Монитор“ претходно објави дека Турција сè почесто користи сеопфатни рамковни договори за да ги сокрие понатамошните воени, одбранбени и разузнавачки договори од јавната контрола. Во извештајот се цитира бригадниот генерал Есат Махмут Јилмаз, шеф на Генералната дирекција за правни служби при Министерството за одбрана на Турција, кој го открил овој пристап на затворена седница на Комисијата за надворешни работи во парламентот на 21 мај 2024 година.
Според Јилмаз, Турција ги обединила трите договори, кои првично биле преговарани одделно, во единствена рамка за да го забрза ангажманот во странските воени операции.
Откако ќе бидат ратификувани и објавени во Службен весник, овие договори ќе ѝ овозможат на турската војска да склучува секундарни зделки со странски партнери без потреба од дополнително одобрување од парламентот. Овој метод го ограничува јавниот дискурс за обемот и степенот на воените активности на Турција во странство. Со поедноставување на процесот на одобрување, Анкара има за цел да ги отстрани бирократските пречки и да обезбеди континуитет во нејзиниот одбранбен ангажман. Аналитичарите забележуваат дека овој пристап наликува на слични стратегии применети во претходни договори за одбрана со африкански и централноазиски земји, каде што Турција бараше долгорочни одбранбени партнерства преку сеопфатни правни рамки.
До неодамна, Турција преговараше посебни договори за воена обука, соработка во одбранбената индустрија и општа воена соработка. Сепак, владата сега ги поедностави овие процеси во пошироки рамковни договори. Овој пристап, применет особено со партнери во Африка, Источна Европа и Азија, има за цел да ги забрза воените операции, да ги минимизира бирократските пречки и да ги задржи во тајност секундарните договори. Ваквите договори одиграа клучна улога во растечкото одбранбено влијание на Турција, особено во земјите каде што турската воена технологија и програми за обука беа добро прифатени.
„Претходно ги претставувавме овие три договори како одделни документи во нашиот парламент. Меѓутоа, подоцна ги комбиниравме. Сега ги преговараме во рамките на единствена рамка и договор за одбранбена соработка“, изјави Јилмаз.
До декември 2024 година, Турција потпишала воени рамковни договори со 89 земји и договори за соработка во воената обука со 65. Преговорите се во тек со 47 нации за рамковни воени договори и со 13 за договори за обука. Дополнително, Турција потпишала договори за соработка во одбранбената индустрија со 90 земји.
Повеќето меѓународни договори што турскиот парламент ги обработуваше во последните години спаѓаат под овие широки воени рамки. Забележително е дека Комисијата за надворешни работи, а не Комисијата за одбрана, често ги надгледува нивниот преглед и одобрување, и покрај недостатокот на експертиза во воените прашања. Ова сугерира обид од страна на администрацијата на Ердоган да го ограничи парламентарниот надзор. Пратениците критични кон владата изразија загриженост за недостатокот на транспарентност во ваквите договори, тврдејќи дека тие ѝ даваат прекумерна дискреција на извршната власт во воените прашања.