Израелските напади врз Иран сериозно го поткопуваат дипломатскиот пристап на американскиот претседател Доналд Трамп, кој долго време го повикуваше израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху да се воздржи од воена акција против Техеран.
Аналитичарите предупредуваат дека овие напади, кои опфатија десетици цели низ Иран, ризикуваат да прераснат во поширок регионален конфликт, доведувајќи во прашање една од клучните надворешнополитички заложби на Трамп — постигнување глобален мир.
„Дипломатијата на Трамп е една од првите жртви на овие напади“, изјави Брет Бруен, поранешен советник за надворешна политика во администрацијата на претседателот Барак Обама. „Има потешкотии дури и со обидите за прекин на огнот во Газа, а камоли во пошироки конфликти.“
Израел дејствува без координација со САД
Американските власти изјавија дека Израел ја презел акцијата самостојно и дека Вашингтон не учествувал во нападите. Од Белата куќа, израелската амбасада во Вашингтон и иранската мисија во ОН немаше веднаш коментар.
Извор блиски до администрацијата откри дека специјалниот пратеник на Трамп за Блискиот Исток, Стив Виткоф, бил во директна комуникација со иранските преговарачи, но без успех во спречувањето на израелската офанзива. Преговорите меѓу САД и Иран за ограничување на нуклеарната програма се во застој.
Политички последици за Трамп
Според некои сојузници на Трамп, дипломатските напори беа под притисок уште пред нападите. Неговата администрација започна со одреден успех – посредување во прекин на огнот меѓу Израел и Хамас во Газа, непосредно пред инаугурацијата. Но, тој договор се распадна за неколку недели.
Покрај тоа, администрацијата не оствари напредок во обидите за мир меѓу Русија и Украина, и не успеа да ја продолжи имплементацијата на „Аврамовите договори“, склучени за време на неговиот прв мандат.
Внатрешни тензии и критики
Нападите предизвикаа и нови тензии во самата администрација. Десетици претставници од Советот за национална безбедност, Пентагон и Стејт департментот беа отстранети во последниве месеци поради несогласувања со надворешнополитичкиот курс.
Неколку функционери почнаа да го преиспитуваат ангажманот на Виткоф, кој нема дипломатско искуство, но се наметна како клучен преговарач на Трамп.
Демократскиот сенатор Крис Марфи го обвини Трамп за актуелната ситуација: „Ова е криза што сами ја создадоа Трамп и Нетанјаху, а сега регионот е на работ на уште посмртоносен конфликт“, напиша тој на платформата X.
Ризик од поширока ескалација
Иако останува нејасно дали нападите ќе доведат до голема регионална војна, аналитичарите предупредуваат дека Техеран би можел да ги таргетира американските интереси во регионот. Хутските бунтовници во Јемен, кои имаат поддршка од Иран, веќе ги продолжија нападите врз трговски бродови во Црвеното Море.
Се доведува во прашање и способноста на Израел трајно да го запре иранскиот нуклеарен развој, особено постојките како онаа во Фордо, која е длабоко закопана под земја. Според експерти, траен удар би барал американска воена поддршка — која, според досегашните информации, не е дадена.
„Доколку овие напади навистина се почеток на поширока израелска кампања, иранскиот режим се соочува со можеби најкритичниот момент во своето постоење“, изјави Чарлс Листер од Институтот за Блискиот Исток.
„Ризикот од опасна ескалација е повисок од кога било досега“, додаде тој.