Владини претставници, претставници на Европската унија, експерти за сајбер безбедност и лидери од приватниот сектор се собраа во Подгорица во вторникот на отворањето на конференцијата CyberPulse 2025: Следење на напредокот, градење отпорност, поттикнување промени, високорангирана регионална средба со цел зајакнување на соработката против растечките сајбер закани во Западен Балкан.
Конференцијата, организирана од Советот за регионална соработка (СРС) во партнерство со Европската комисија и Регионалниот центар за сајбер капацитети на Западен Балкан, се одржува во период на интензивирање на сајбер нападите во регионот. Според податоците презентирани на настанот, сајбер инцидентите се зголемиле за 40% во изминатата година, додека нападите со „ransomware“ пораснале за 200% во последните две години. Просечните барања за откуп достигнувале 150.000 евра, а во одредени случаи и над еден милион евра.
Генералниот секретар на СРС, Амер Капетановиќ, при отворањето на конференцијата, предупреди дека дигиталната инфраструктура на регионот останува критично ранлива, и покрај високата интернет пенетрација и релативно силната едукација во областа на ИКТ.
„Суштината на сајбер безбедноста не е само технологијата – туку и довербата, луѓето и партнерствата,“ изјави Капетановиќ. „Нашиот најсилен заштитен ѕид ќе бидат нашите заеднички цели и политичката волја да ги постигнеме. СРС ќе продолжи да ги води координираните регионални напори, затоа што сајбер заканите не познаваат граници, а ниту нашиот одговор не треба да ги познава.“
Иако Западен Балкан има повисок процент на дипломирани студенти од ИКТ (7%) во споредба со просекот на ЕУ (4,5%), регионот се соочува со сериозен недостиг на стручњаци за сајбер безбедност. И покрај тоа што 85% од населението е онлајн, дигиталната заштита е сè уште слабо развиена.
Капетановиќ најави претставување на нова регионална база на податоци за сајбер безбедносни потреби, развиена во соработка со Европската комисија и проектот за Интегрирано управување со внатрешна безбедност (IISG), која ќе биде официјално промовирана на координативниот состанок на донатори што се одржува паралелно со конференцијата.
Во воведниот дел се обрати и заменик-претседателот на Владата на Црна Гора, Филип Ивановиќ, кој ја истакна потребата од усогласување на националните капацитети со заедничките регионални цели. Мајкл Доерти од Европската комисија ја повтори цврстата поддршка на ЕУ за соработката на Западен Балкан во областа на сајбер безбедноста.
Директорот на Регионалниот центар за сајбер капацитети на Западен Балкан, Жил Шверер, зборуваше за сè поголемата улога на Центарот во обезбедувањето обуки и градењето капацитети на регионално ниво.
Во рамките на конференцијата денес се одржуваат пет тематски панели кои ги опфаќаат клучните приоритети во сајбер безбедноста: зголемената улога на вештачката интелигенција и новите технологии, развој на сајбер вештини, мултисекторски стратегии за центри за безбедносни операции (SOC), како и меѓусекторска соработка.
Меѓу панелистите се експерти од Европол, Агенцијата на ЕУ за сајбер безбедност (ENISA), иницијативата „Women4Cyber“, национални сајбер агенции, граѓански организации и технолошки компании, кои разменуваат искуства и добри практики.
Конференцијата се очекува да резултира со конкретни препораки за унапредување на сајбер отпорноста во регионот и подобрување на политичката и техничката координација меѓу владите, институциите на ЕУ и приватниот сектор.