Kорупцијата и непотизмот во македонската администрација, овековечени од влијанието на моќните политички партии, се итни прашања на кои треба итно да се обрне внимание. Решавањето на овие проблеми е од суштинско значење не само за доброто владеење, туку и за долгорочниот развој на земјата и нејзините аспирации за европска интеграција. Иднината на Македонија зависи од нејзината способност да се ослободи од стегите на политичките партии и да ги обнови своите институции за да служат за поголемо јавно добро, наместо на тесните интереси на неколку избрани.
Пишува: Катерина Топалова
Во сложените системи на модерното владеење, политичкото влијание се појави како моќна сила, вткајувајќи ги своите нишки во самата структура на државните институции. Оваа сложена мрежа на моќ и убедување игра клучна улога во обликувањето на курсот – како и кон каде ќе се движи државата, носењето на политичките одлуки и одредување на општествените насоки.
Иако политичките партии се суштински компоненти на демократските општества, во Македонија нивниот досег се протега надвор од изборните циклуси и законодавните дебати. Така, македонското општество, акцентирајќи ја последнава декада, стана сведок на појавата на вонинституционализмот, кој пак е главната причани за ерозија на државниот и административниот апарат. Политичките партии имаат значително влијание врз администрацијата, различни државни институции, вклучувајќи го и правниот систем, а пред се спроведувањето на законите. Ваквата поставеност влијае, врз основните принципи на независност и непристрасност кои се основата на демократското владеење.
Македонија долго време се бори со ваквото длабоко вкоренетото прашање што го загрозува самото јадро на нејзината демократија и владеење. Со децении, политичките партии имаат огромно влијание врз капацитетите на институциите на државата, свесно еродирајќи го државниот апарат, а со тоа оставајќи ја земјата недоволно опремена за решавање на нејзините итни општествени проблеми. Така, сликата на државата е нарушена со поделен и често корумпиран партиски систем кој го следи циклусот на покровителство, кронизам и непочитување на јавниот интерес. Политичките партии, наместо да служат како средства за демократско претставување и подобрување на општеството, станаа алатки за збогатување на малкумина на сметка на многумина, директно водејќи и потикнувајќи ја корупцијата во системот на државата.
Корупцијата и непотизмот долго време се постојани прашања во македонската администрација, токму поради несоодветното влијание на најмоќните политички партии на власт. Овие проблеми не само што ја нагризуваат довербата на јавноста, туку и го попречуваат ефективно владеење и економски развој во земјата.
Едно од најеклатантните прашања е распространетоста на политичкото покровителство, каде клучните позиции во владините институции често се пополнуваат не врз основа на заслуги, туку врз основа на партиска лојалност и врски. Оваа практика често води до назначување на неквалификувани поединци на критични места. Таквите назначувања може да вклучуваат членови на семејството, блиски пријатели или политички сојузници на моќни партиски лидери, овековечувајќи го системот на непотизам.
Непотизмот може да се забележи на различни нивоа на власт, од локалната администрација до националните агенции. Тоа резултира со недостаток на разновидност и експертиза во позициите за одлучување, попречувајќи ја ефективната имплементација на политиките и поткопувајќи го квалитетот на јавните услуги.
Следствено, и корупцијата останува длабоко вкоренета во институциите на македонската администрација. Ова вклучува практики како што се поткуп, проневера и мито, кои ги трошат јавните ресурси и го поткопуваат интегритетот на државата. Овие незаконски активности често се заштитени со политичката заштита што ја нудат моќните партии на власт.
Корупцијата не е ограничена само на финансиски трансакции, може да се види и во манипулацијата со процесите за набавки, каде што разните договори се доделуваат на компании со политички определби, а не на оние кои нудат најдобра вредност за услугата. Така, влијанието на моќните политички партии преку патронажни мрежи и корупција има штетно влијание врз владеењето и развојот во Македонија. Негува култура на неказнивост, каде што оние кои се поврзани со владејачките партии можат да се вклучат во коруптивни практики без страв од кривично гонење.
Понатаму, овие прашања го попречуваат економскиот раст и странските инвестиции. Инвеститорите честопати се претпазливи да се вклучат во земја каде што корупцијата е неконтролирана и каде што недостасуваат рамноправни услови за игра поради непотистички практики. Ова го одвраќа создавањето работни места и економскиот развој, влошувајќи ги прашањата како што е високата невработеност.
Во ова вознемирувачко сценарио, Македонија се наоѓа себеси заробена во циклус каде што самите институции дизајнирани да ја заштитат нејзината демократија станаа инструменти за нејзино пропаѓање. Ослободувањето од овој циклус ќе бара заеднички напор од сите сегменти на општеството, како и посветеноста за транспарентност, отчетност и искрено стремеж кон јавниот интерес.
Справувањето со корупцијата и непотизмот во македонската администрација бара сеопфатни и постојани напори. Граѓанските организации, меѓународната заедница и загрижените граѓани често апелираат за спроведување реформи кои ќе го зајакнат владеењето на правото, ќе ја зајакнат транспарентноста и ќе ги деполитизираат владините институции. Но досега без успех.
На реформата на изборниот систем со цел намалување на влијанието на моќните партии и промовирањето на поголема одговорност и транспарентност во јавната администрација се гледа како на критичен, но добронамерен чекор кон борбата против овие длабоко вкоренети проблеми. Дополнително, негувањето на културата на меритократија и гаранцијата дека именувањата ќе се засноваат на квалификации и компетентност, наместо на политички врски, може да помогне да се обнови јавната доверба и да се подобри владеењето.
Како заклучок, корупцијата и непотизмот во македонската администрација, овековечени од влијанието на моќните политички партии, се итни прашања на кои треба итно да се обрне внимание. Решавањето на овие проблеми е од суштинско значење не само за доброто владеење, туку и за долгорочниот развој на земјата и нејзините аспирации за европска интеграција. Иднината на Македонија зависи од нејзината способност да се ослободи од стегите на политичките партии и да ги обнови своите институции за да служат за поголемо јавно добро, наместо на тесните интереси на неколку избрани. Само тогаш државата ќе може да се надева на рамноправно соочување со своите итни социјални проблеми и ќе тргне на пат кон посветла, поправедна иднина.
#демократски_институции #institucione_demokratike #democratic_institutions #CivicaMobilitas