6.8 C
Скопје
14 февруари, 2025
Inbox7.mk
СТАВ

Нова влада во Софија – никакви промени за Република Северна Македонија

Треба да се разјасни уште едно прашање за кое има погрешни толкувања. Често владините челници во Скопје „ бараат гаранции дека нема да има нови барања од Софија“ и по тоа ќе се менува Уставот. Овде можеби има неразбирање.

Пишува: Антон Панчев, Софија

Бугарија ќе има влада, избрана од Собранието за првпат од средината на минатата година. Четири партии – ГЕРБ, „Бугарска социјалистичка партија“, „Има таков народ“ и „Алијанса за правата и слободите“ – се договорија за формирање на владата, иако „Алијансата за правата и слободите“ нема да има свои претставници во неа. Оваа владина коалиција ќе биде многу кревка, не само поради бројот на пратеници кои се очекува да ја поддржат во Собранието (126 пратеници од вкупно 240), туку и поради недовербата и постојаните судири меѓу партнерите во новоформираната коалиција. Сепак, формирањето на оваа влада и времетраењето на нејзиното функционирање не менува ништо за Република Северна Македонија и особено за нејзиниот пат кон Европската унија. Официјално Скопје има агенда и јасни обврски кои треба целосно да се исполнат, доколку раководството на земјата навистина сака Северна Македонија да се приклучи кон Европската унија. Обврските преземени од институциите на Северна Македонија – вклучување на бугарската заедница во Уставот на државата и целосно остварување на нивните колективни права согласно Уставот и законите на земјата – се дел од Преговарачката рамка со Европската унија.

Во оваа рамка се вклучени и Договорот за пријателство, потпишан на 1 август 2017 година, протоколите потпишани во 2022 година, како и други акти на Европската унија кои гарантираат еднакви права за бугарската заедница со другите заедници во Северна Македонија. Нема политички фактор или реален механизам кој може да ја промени оваа рамка, која е усвоена од институциите на ЕУ и од сите земји-членки. Од друга страна, бугарскиот политички фактор, односно сите политички партии и државни институции, се унифицирани и имаат заеднички став во однос на заштитата на правата на бугарската заедница во Северна Македонија. Во овој контекст, секоја изјава од македонски политичари дека наводно може да има нови преговори и промени во Преговарачката рамка, односно отстапки од страна на Европската унија и Бугарија, нема никаква врска со реалноста. Што се однесува до тоа каква влада ќе има или нема во Софија, тоа не има никакво значење за преговорите помеѓу Северна Македонија и Европската унија за членство, а такви екзотични идеи како што е „продолжено спроведување“ на уставните измени само го забавуваат процесот.

Треба исто така да се знае дека НЕ постои билатерален контекст помеѓу Бугарија и Северна Македонија, но бугарската заедница во Република Северна Македонија бара еднакви права со сите други заедници во оваа земја. Бугарија и Европската унија ги поддржуваат барањата на бугарите кои живеат во Македонија, бидејќи тие се дискриминирани и македонската држава ги крши својот Устав и закони, како и Копенхашките критериуми.

Затоа, контекстот помеѓу Република Северна Македонија НЕ се однесува на историјата, јазикот и македонскиот идентитет, туку на правата на бугарската заедница во оваа држава. Копенхашките критериуми за проширување на Европската унија се јасни – земјите кои аплицираат за членство треба да ги исполнат овие предуслови: 1. Владеење на правото, 2. Човекови права, 3. Широк консензус во јавноста за членство во ЕУ.

Уставот на Република Северна Македонија содржи неколку амандмани кои гарантираат колективни права на „делови од народот… (потекло)“. Доволно е да се спомне само Амандманот VIII на Уставот: „1. Членовите на заедниците имаат право слободно да го изразуваат, култивираат и развиваат својот идентитет и карактеристики на своите заедници и да ги користат симболите на својата заедница. Републиката им гарантира на сите заедници заштита на нивниот етнички, културен, јазичен и верски идентитет“.

За жал, бугарската заедница во Северна Македонија не е официјално призната и не се почитуваат нејзините права. Напротив, учебниците и академските книги сериозно фалсификуваат бугарската историја и култура, се шират расистички навреди и други етикети против Бугарите во јавноста, се уништува нивното културно наследство, и тие немаат претставување во јавните институции.

На овој фон, базирано на принципите и нормите на ЕУ и на законодавството на Република Северна Македонија, барањата на бугарската заедница во оваа земја се кратко следни: 1. Делот од бугарскиот народ што живее во Северна Македонија треба да биде вклучен во Уставот на земјата и да биде заштитен од законите на државата; 2. Идентитетот на Бугарите во Северна Македонија, како неотуѓив дел од правата на човекот, треба да се почитува и да биде заштитен од законите и институциите на државата – јазик, историска меморија, споменици, учебници и др.; 3. Да се отстранат расистичките навреди против Бугарите во учебниците и академските книги, да се работи на спречување на говорот на омраза против Бугарите во јавноста; 4. Ако има несогласувања меѓу заедниците во Северна Македонија за периоди, настани, артефакти или историски личности, тие треба да се решаваат врз основа на „историски извори, поткрепени со автентични докази за научно третирање на историските настани“ (член 8, став 2 на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка, потпишан на 1 август 2017 година; став 80 на Резолуцијата на Европскиот парламент во врска со Извештајот на Комисијата за Северна Македонија од 19 мај 2022 година).

Само така ќе се решат несогласувањата и интеграцијата на Северна Македонија во ЕУ ќе се реализира согласно со актите на овој Сојуз.

Бугарија ги поддржува барањата на бугарската заедница и не се меша во уставниот модел на Северна Македонија, бидејќи некои други заедници се вклучени во Амандман IV на нејзиниот Устав. Значи, Уставот на Република Северна Македонија вклучува колективни права врз етничка основа и ниту една етничка заедница не може да биде дискриминирана или да се лиши од било кое право што е предвидено во Уставот на земјата.

Бугарската држава никогаш не вршела притисок врз македонската држава за тоа кој уставен модел треба да биде прифатен, но не може да дозволи бугарската заедница во оваа земја да има ограничени основни права.

Треба да се разјасни уште едно прашање за кое има погрешни толкувања. Често владините челници во Скопје „ бараат гаранции дека нема да има нови барања од Софија“ и по тоа ќе се менува Уставот. Овде можеби има неразбирање. Бугарската заедница во Република Северна Македонија треба да ужива во сите права што се внатре во Уставот и законите на нивната држава. Вклучувањето на Бугарите во Уставот на Република Северна Македонија е само почеток на патот кон еднаквиот статус на Бугарите во оваа земја. Значи, Бугарите во Северна Македонија треба да ги добијат сите колективни и индивидуални права што се предвидени во државното законодавство. Еден основен, но неопходен пример: националниот херој на Албанците, Ѓорѓи Кастриот Скендербег, се третира како албански херој во учебниците. Цар Самоил треба да се третира како бугарски цар во учебниците во Северна Македонија, бидејќи сите автентични извори (сите) го претставуваат како бугарски цар и има таква одлука во Заедничката комисија на експертите за историски прашања.

Ако надлежните власти во Северна Македонија одбијат да го спроведат овој одлука во учебниците, тие ќе го прекршат својот Устав – поточно амандманите кои гарантираат изразување на идентитетот на заедниците во земјата, ќе го прекршат Договорот и два протоколи со Бугарија (меѓународните договори и добрососедството како критериуми за членство), ќе ги прекршат и нормите на ЕУ за човековите права и за третманот на историските прашања (Копенхашките критериуми и релевантните акти на ЕУ). Во таков случај ќе има три причини, секоја од нив доволна сама по себе, за блокирање на интегративниот процес на Северна Македонија. И така ќе се постапи за секое идентитетско право на Бугарите во Северна Македонија, ако македонските власти одбијат или го спречат неговото спроведување дури и за бугарската заедница. Вклучувањето на бугарската заедница во Уставот на Северна Македонија не може да се третира само како формален акт, со кој ќе завршат обврските на институциите на оваа држава.

Затоа, институциите на Република Северна Македонија треба активно да делуваат за остварување на ветувањата и обврските со кои се задолжени преку официјални документи и кои имаат меѓународен карактер. Други опции нема, бидејќи нема да има промени во ставот на Бугарија, нема да има промени во Преговарачката рамка и секоја изјава од некој политичар во Скопје дека такви промени се можно, не е поврзана со политичката и правната реалност во ЕУ и претставува манипулација со македонското општество.

Бугарија е првата земја на светот која на 15 јануари 1992 година ја признала независноста на Република Македонија и во овие три децении секогаш ја поддржувала Скопје во секој аспект. Во 2019 година, бугарскиот Парламент едногласно гласаше за членството на Република Северна Македонија во НАТО, но официјално Скопје не ги исполнило ниту едно ветување и обврска кон Бугарија и бугарската заедница во Северна Македонија, што го забави и процесот на преговорите со Европската унија.

Владината коалиција во Скопје треба да разбере дека нема да има суспензија на правата на човекот. Секоја одложување во вклучувањето на Бугарите во Уставот не само што е прекршување на меѓународните обврски на Северна Македонија, туку е и прекршување на правата на човекот. Токму за правата на човекот нема да има „преговори“, „продолжувања“ и слично. Бугарите во Северна Македонија нема да бидат граѓани од трет ред, ниту нивните организации, ниту Бугарија, ниту институциите на ЕУ ќе прифатат таква дискриминација.

Related posts

Еуростандард банка vs функционерите, луѓе без совест

admin

Музеј на беззаконие и неказнивост

admin

Пет причини за граѓаните да инвестираат во граѓанската обврзница – петка за граѓаните

admin

Две илјади дваесет и четврта не е само лоши вести

admin

ЕКОНОМСКАТА ОДИСЕЈА: ПРЕДИЗВИЦИТЕ ПРОДОЛЖУВААТ, НА ПОВИДОК СВЕТЛА ПЕРСПЕКТИВА

admin

Регионот и Северна Македонија се интересираат за средствата од Планот за раст, а ВМРО-ДПМНЕ и натаму е во “Open Balkan” mode

admin