Рекрутирањето и присилното мобилизирање на украински граѓани од страна на Русија за борба во редовите на окупаторот претставува воено злосторство, велат активисти за човекови права за DW.
Оваа пролет, Русија спроведе најголема регрутација во последните 14 години. На крајот од март, рускиот претседател Владимир Путин потпиша указ за мобилизација на 160.000 мажи на возраст од 18 до 30 години, со едногодишна служба која започна на 10 април.
Министерството за одбрана во Москва тврди дека пролетната мобилизација – која се одржува двапати годишно – не е поврзана со војната во Украина. Но, фактички, мажи од окупираните региони Доњецк, Луганск, Запорожје и Херсон се повикуваат во армијата.
Според Источната група за човекови права на Украина (EHRG), најмалку 300 лица од окупираните територии биле испратени во руската армија во есента 2024 – околу 200 од Запорожје и Херсон, и 100 од Луганск и Доњецк.
Без избор во окупираните зони
„Ако ме мобилизираат со сила, ќе си го одземам животот“, вели 21-годишниот Олексиј (псевдоним) кој живее во делот на Запорожје под руска контрола. Иако сега има руски пасош, досега успеал да избегне регрутација. Но, од есента минатата година, руските окупациски власти бараат мажите да се регистрираат за воена служба.
„Без руски лични документи не може да се најде работа ниту да се студира“, вели тој, додавајќи дека досега слушнал само за доброволци, главно проруски ориентирани лица, кои склучиле договори со армијата.
Слична е ситуацијата и во Луганскиот регион. Таму, 28-годишен жител кој не прифатил руски пасош вели дека без документи не може ниту да купи СИМ-картичка, бидејќи телекомуникацискиот систем е под целосна руска контрола.
Притисок за исполнување на мобилизацискиот план
Мобилизираните мажи најпрво се испраќаат на обука во Русија – најчесто во Ростов, Краснодар, околината на Москва или Санкт Петербург. Дел се испраќаат и на анектираниот полуостров Крим.
„Руската армија избегнува да гради касарни во окупираните територии поради безбедносни ризици,“ вели Павло Лисијански, украински активист и директор на Институтот за стратешки студии и безбедност.
Според него, откако ќе заврши обуката, многу од регрутите под притисок потпишуваат договор и се испраќаат на фронт. Само мал дел успева да избегне ангажман на боиштата – обично преку познанства или мито. „Минатата година само 15 мажи успеале да останат во касарни во близина на Москва,“ вели Лисијански.
Непроѕирни околности, малку заштита
Според информациите на канал на Telegram, маж од Доњецк бил испратен во Краснодар и по обуката требал да замине на фронт – без негова согласност. „Командантите му рекле дека договорот веќе е потпишан на негово име,“ вели авторот на каналот Михаил (псевдоним). Судбината на тој маж останува непозната.
Воената служба не се однесува само на оние со руски пасош – и поранешни припадници на паравоени формации на самопрогласените „народни републики“ се повикуваат на служба. „Има случаи каде што и пензионери добиваат повик да се регистрираат за можен повик,“ додава Михаил.
Одбивањето е ризично – постојат казни
„Практично е невозможно да се одбие служба во руската армија,“ вели Олга Скрипник, директорка на Групата за човекови права на Крим. Таа вели дека Русија почнала со присилна мобилизација уште во 2015 година, најпрво во Крим, а потоа и во другите делови на Украина под нејзина контрола.
Според неа, само во Крим пред 2022 година се регрутирале околу 6.000 лица годишно. Одбивање на службата може да резултира со до две години затвор. Во 2024 година, според руското критичко списание Verstka, ниту еден обвинет не добил затворска казна – тројца добиле условни, останатите парични.
Присилната мобилизација е воено злосторство
„Ниту една казна не ги ослободува од нов повик за служба,“ предупредува Скрипник. Таа вели дека присилното регрутирање во окупирани територии е спротивно на меѓународното хуманитарно право и претставува воено злосторство.
Според неа, од 2022 година Русија често ги користи регрутите од Украина како „жив штит“. „Има случаи каде што невооружени мажи се испраќале пред регуларната армија на фронт, каде први биле изложени на напад од украинските сили,“ вели таа.
Според податоците на Групата за човекови права на Крим, најмалку 1.873 припадници на единици од Крим загинале од 2022 година, а 116 биле заробени од украинската армија.