Дел од македонските министерства не ги исполниле реформските обврски од владината Агенда за реформи 2024–2027, поврзана со Планот за раст на Европската комисија, чиј рок истекува денеска. За неисполнетите мерки се предвидени средства во износ од 43 милиони евра.
Министерот за економски прашања Орхан Муртезани изјави дека, и покрај задоцнувањето, европските фондови не се засега загрозени, бидејќи земјата има грејс-период од 12 месеци. Тој потсети дека претходно беа повлечени средства од предфинансирање во висина од 52,5 милиони евра.
„Во јуни 2026 година, средствата ќе бидат под ризик. Дотогаш имаме простор за завршување на обврските,“ рече Муртезани на прес-конференција во Скопје.
Министерствата за економија, правда и енергетика не ги исполниле сите обврски. Некои од нив, според Муртезани, не се поврзани со законодавни промени. Министерството за енергетика, на пример, чека разрешување на правни нејаснотии поврзани со проект за енергетска ефикасност. Министерството за економија, пак, треба да преземе чекори кои не бараат усвојување на закони.
Собранието неодамна донесе четири закони за дигитална трансформација, со што Македонија обезбеди пристап до над 19 милиони евра, од кои 5,7 милиони евра се директна буџетска поддршка.
Муртезани истакна дека земјата останува посветена на реформите и интеграцијата во ЕУ. Според него, е направена ревизија на преговарачката структура, а Министерството за европски прашања добило координирачка улога во процесот на интеграција, кој вклучува околу 150 институции и над 800 експерти.
„Европските интеграции се повеќе од декларативна цел – тие се конкретна политика“, рече Муртезани.
Тој додаде дека земјата веќе поднела прво барање за повлекување 17 милиони евра, од кои над 9 милиони се за капитални инвестиции. Во рамките на Инструментот за реформи и раст, Северна Македонија има 19 проекти во вредност од 1,1 милијарда евра, а веќе се обезбедени четири грантови за техничка помош.
Паралелно, е финализирано програмирањето на ИПА 2025–2027 со 67 милиони евра наменети за сектори како владеење на правото, образование, јавна администрација и иновации. Дополнително, за превод на правото на ЕУ се предвидени 35 милиони денари во буџетот за 2025 година, а почнува и пилот-проект за примена на вештачка интелигенција во преводот.
Муртезани соопшти дека е во финална фаза ревизијата на двата патокази потребни за отворање на Кластерот „Фундаментални вредности“ – за владеење на правото и за реформи во јавната администрација. Третиот патоказ, за демократски институции, е во фаза на усогласување со Европската комисија.
Еврокомесарката за проширување Марта Кос ќе престојува во дводневна посета на Скопје, каде ќе се сретне со премиерот Христијан Мицкоски и ќе учествува на Самитот ЕУ–Западен Балкан за Планот за раст. На самитот се очекуваат лидери од регионот, министри и претставници од ЕУ и меѓународни организации.
Календар на рокови и чекори
| Датум / Период | Обврска / Настан |
|---|---|
| 16 април 2024 | Владата ја усвои Нацрт-Реформската агенда |
| 7 септември 2024 | Финална верзија доставена до Европската комисија (ЕК) |
| 23 октомври 2024 | ЕК ја одобри Агендата на Северна Македонија |
| декември 2024 – јануари 2025 | Северна Македонија ги повлече 52,5 милиони евра во форма на предфинансирање (7% од вкупниот пакет) |
| јуни 2025 | Прв краен рок за исполнување на реформски обврски – доколку се исполнат, државата може да поднесе барање за исплата на првата транша (17 милиони евра) |
| јуни 2026 | Краен рок за користење на средствата од предфинансирањето – ако не се исполнат обврските до овој датум, средствата можат да бидат изгубени |
| 2025–2027 | Се спроведува програмирање и имплементација на ИПА фондови и инвестициски проекти |
| до крајот на 2027 | Целосно спроведување на Реформската агенда и искористување на сите средства предвидени со Планот за раст |
Дополнителни динамики
-
Грејс период: државата има 12 месеци простор за доисполнување на задоцнети обврски пред да изгуби средства.
-
Годишна евалуација: секоја година, земјите ќе поднесуваат извештаи за напредок и барања за нови транши од европските фондови.
-
3 патокази (benchmarks) за отворање на првиот кластер „Фундаментални вредности“: треба да бидат финализирани и оценети од ЕК во текот на втората половина од 2025.