Стравувањата од поделба што се појавија за време на првата администрација на Трамп повторно испливаа на површина додека премиерот Албин Курти се соочува со тензични односи и со САД и со ЕУ, пишува Гардијан во својата анализа за денешните парламентарни избори во Косово.
Косово во недела излегува на избори кои би можеле да претставуваат пресвртница во историјата на оваа млада држава и дури да ја одредат нејзината територијална целовитост во сè понепријателскиот меѓународен контекст.
Со неизвесен изборен исход, премиерот Албин Курти во петокот вечерта одржа масовен митинг во Приштина под слоганот „Од крај до крај“. Настанот ја славеше неговата способност да постигне нешто што претходниците не успеале — да ја зацврсти контролата на владата со албанско мнозинство врз бунтовничкиот српски регион на северната граница.
Но, таа тешко извојувана територијална целовитост изгледа сè поранлива. Иако Курти не го спомена Доналд Трамп по име, неговото присуство се чувствуваше на студената приштинска ноќ.
Секој главен град внимателно ги следи зборовите и постапките на непредвидливиот американски претседател по неговото враќање во Белата куќа, но Косово има многу повеќе на коцка. Претходната администрација на Трамп поддржа план што во одреден момент предвидуваше поделба на Косово, а еден од неговите поранешни официјални претставници веќе почна да го напаѓа Курти на социјалните мрежи.
Незавршена борба за меѓународно признавање
Косово, држава со 1,6 милиони жители, прогласи независност од Србија во 2008 година, речиси една деценија откако НАТО предводен од САД помогна во војната за ослободување. Но, 17 години подоцна, сè уште не е членка на Обединетите нации или Европската Унија поради одбивањето на Србија, Русија, Кина и некои европски држави да ја признаат неговата независност.
Околу 6% од населението на Косово е српско, а голем дел од тоа малцинство останува лојално на Белград наместо на Приштина. Нивното најзначајно упориште е северниот дел на Митровица, близу српската граница, кој до пред две години беше зона во која владата немаше контрола. Курти успеа да распореди косовска полиција, да ги затвори паралелните институции и да ја наметне употребата на еврото наместо српскиот динар.
Критичарите на Курти, како во Косово, така и надвор од него, тврдат дека овие чекори се наметнати врз српското малцинство, наместо да бидат резултат на дијалог, оставајќи го конфликтот замрзнат. Особено, премиерот беше остро критикуван од ЕУ и од последователните американски администрации поради неговото одбивање да го спроведе договорениот пакет автономија за општините со српско мнозинство.
Симболика и политички пораки
Партијата на Курти, Самоопределување (Vetëvendosje), пред четири години освои апсолутно мнозинство со програма што комбинираше социјалдемократија, борба против корупцијата и силен албански патриотизам. Името на партијата значи „самоопределување“, а митингот во петокот навечер беше преплавен со црвени албански знамиња, додека косовското знаме беше присутно во помал број.
Албанското знаме, рече Курти, „претставува традиција што продолжува“.
Во интервју за британскиот „Гардијан“ во саботата, Курти изјави дека сè уште немал контакти со администрацијата на Трамп, но верува дека односите меѓу Косово и САД ќе останат цврсти.
„За време на нашиот мандат ја продлабочивме соработката со САД. Претходно беше главно дипломатска, а сега додадовме и одбранбена и развојна соработка“, рече Курти.
Но, поранешниот специјален пратеник на Трамп за Србија и Косово, Ричард Гренел, во петокот на „Икс“ (поранешен Твитер) напиша дека Курти е „делузивен“ во неговиот оптимизам за односите со Вашингтон.
„Односите никогаш не биле полоши“, изјави Гренел, кој неколку дена претходно го нарече Курти „неверодостоен партнер“.
Во првата администрација на Трамп, Гренел туркаше мировен план што подразбираше отстапување на северна Митровица како дел од територијална размена. Овој пат, неговата нова титула е „претседателски пратеник за специјални мисии“, но сè уште не е јасно дали Балканот ќе биде една од тие мисии.
Напнати односи со ЕУ и неизвесна иднина
Сепак, Вашингтон не е единствениот геополитички предизвик за Курти. Неговата премиерска функција беше обележана и со тензии со ЕУ, која воведе казнени мерки против Косово поради неговото наводно одбивање на соработката. Санкциите, кои ја блокираат европската финансиска помош, го чинеа Косово околу 150 милиони евра, според проценките на агенцијата „Ројтерс“.
Курти и многу аналитичари тврдат дека Косово беше неправедно казнето, додека Србија остана поштедена, иако постојат докази дека белградската влада на Александар Вучиќ ги поттикнала немирите.
Вучиќ исто така избегна санкции од САД и ЕУ и за неговото одбивање да го потпише договорот од 2023 година за нормализација на односите со Косово.
Курти изјави дека нема да разгледа закон за српските општини, ниту да се врати на преговарачката маса, сè додека Србија не преземе чекори за да ги поправи своите обструктивни дејства. Главните опозициски партии, кои се натпреваруваат на неделните избори, најавуваат дека ќе бидат пофлексибилни и ќе се вратат на дијалогот без предуслови.
Независниот аналитичар Алекс Андерсон предупреди дека претстојат некои од најопасните години за Косово од неговата независност.
„Можно е да видиме многу опасни настани во следните неколку години, можеби дури и повлекување на американските трупи од Камп Бондстил“, рече тој. „Тоа би оставило Косово во многу ранлива позиција.“