Владата на Северна Македонија, предводена од ВМРО-ДПМНЕ, се соочува со засилени јавни повици за ревизија на закони донесени во времето на поранешниот премиер Никола Груевски, кои според критичарите создадоа системски слабости и несоодветни кадровски решенија во јавната администрација и правосудството.
Во центарот на вниманието е случајот со судијата Елведин Ферати, кој изрече казна затвор од две години за возачот Мансур Пајазити, кој во 2022 година ја усмрти Теодора Ристовска во сообраќајна несреќа во Тетово. Ферати, според измена на Законот за високо образование од времето на Груевски, добил можност по дипломирањето да полага испити за да ја поправи просечната оценка и да се квалификува за прием во Академијата за судии и јавни обвинители.
Претставници на граѓанскиот сектор и универзитетски професори го повикаа владата итно да ги укине ваквите законски решенија, кои, како што велат, овозможуваат напредување на кадри со слаби резултати во критични институции.
„Иста оваа партија што сега е на власт, пред десет години донесе апсурден закон што дозволуваше промена на оценки по дипломирање. Наместо да го сменат курсот, тие продолжија да профитираат од истиот систем,“ напиша професорот Дејан Трајковски од Техничкиот факултет во Битола на Фејсбук.
Професорот по право Тони Дескоски исто така ја критикуваше оваа законска можност, наведувајќи дека таа им дала шанса на слаби студенти да манипулираат со системот. „Имаме администрација и судство полно со ‘солидни’ експерти кои ги менувале оценките, но сѐ било според закон,“ напиша тој.
Обвинителството соопшти дека нема да поведе постапка против судијата Ферати, бидејќи документацијата покажала дека испитите се полагани во 2014 година и дека постапката била во согласност со тогашниот закон.
Случајот против Пајазити мина низ повеќе судски инстанци. Првично, Основниот суд во Тетово во 2023 година му изрече казна од три и пол години затвор, но Апелациониот суд во Гостивар ја намали на две години, земајќи ги предвид олеснителните околности – обвинетиот бил татко на две деца и старател на сестра со здравствени проблеми.
Пресудата предизвика бурни реакции во јавноста, а премиерот Христијан Мицкоски изјави дека одлуката е „шокантна“ и побара од Судскиот совет да ја преиспита работата на судијата.
Претходно, Врховниот суд го врати предметот на повторно судење, укажувајќи на неправилности во начинот на кој судот во Тетово ги водел доказите и прифатил вина од страна на обвинетиот.
Аналитичарите велат дека сегашната влада повеќе не може да се повикува на наследеното законодавство како оправдување. Закони како оној за „поправка на оценки“ и т.н. „фискална гилотина“, што им овозможува на приватни субјекти самостојно да ги оценуваат стандардите за безбедност, остануваат контроверзни.
„Време е Владата да покаже вистинска реформска волја и да ги адресира овие закони, кои имаат системско влијание врз правдата и безбедноста во државата,“ изјави за „Слободен печат“ претставник на невладина организација што ги следи реформите во правосудството, барајќи анонимност.
Семејството на Теодора бара целосна правда, а граѓански активисти најавуваат протести доколку институциите не преземат конкретни мерки.