Повеќе од една милијарда евра од фондовите на Европската Унија се искористени за проекти кои ги кршат правата на маргинализираните заедници, покажува нов извештај на осум невладини организации од Европа.
Извештајот опфаќа 63 проекти во шест земји, вклучувајќи изградба на сегрегирани станови за Роми, институции за деца со попреченост и центри за прифаќање на азиланти, кои наводно добиле финансирање преку европските фондови.
„Ова е само врвот на ледениот брег,“ изјави Инес Булич од Европската мрежа за независно живеење. „Неприфатливо е средствата од граѓаните на ЕУ да се користат за засилување на дискриминацијата и сегрегацијата на веќе маргинализирани заедници.“
Примери на проекти
Во Грција, ЕУ средства биле насочени кон специјални училишта за деца со попреченост, додека во Романија, институција за деца со попреченост добила 2,5 милиони евра, при што децата биле сместени таму наместо да добијат поддршка да останат во семејствата.
Друг случај вклучува изградба на социјално домување за Роми на периферијата на романски град, од метални контејнери што не ги исполнуваат основните стандарди за топлинска и звучна изолација и хигиена. Неколку центри за азиланти во Грција биле исто така наведени поради нивната изолирана локација и лоши услови за живеење.
Ниска свест за човекови права
Андор Урмош од организацијата „Bridge EU“ рече дека ниската свест за фундаменталните права кај некои национални власти и институции на ЕУ е делумно причина зошто вакви проекти се финансираат.
„Потребно е заедничко разбирање дека изградба на сегрегирани училишта или институции е прекршување на човековите права,“ рече тој.
Извештајот се совпаѓа со други неодамнешни анализи. Советот на Европа неодамна предупреди дека сегрегацијата во училиштата води до полош квалитет на образование за Ромите, додека агенција на ЕУ минатата година забележа пораст на лицата со попреченост сместени во изолирани и понекогаш штетни услови.
Реакција од Европската комисија
Европската комисија изјави дека е запознаена со извештајот и го разгледува.
„Комисијата не финансира организации што не ги почитуваат фундаменталните права,“ рече портпарол. „Во случаи на прекршување, имаме механизми за прекин на соработката и враќање на средствата.“
Проектите се реализирале под заедничко управување со националните власти, кои се одговорни за нивната законитост и регуларност. „И ЕУ и земјите членки мора постојано да се грижат за тоа проектите што не се во согласност со европските вредности да не добиваат поддршка,“ додаде портпаролот.
Повик за реформа
Стивен Ален од Фондацијата „Validity“ рече дека извештајот покажува сериозни недостатоци во управувањето и надзорот на ЕУ фондовите.
„Очигледно е дека и државите членки и Комисијата не успеваат да спречат јавните средства да финансираат прекршувања на правата на маргинализираните заедници,“ рече тој.
Извештајот е објавен пред почетокот на планирањето за следниот буџет на ЕУ, кој треба да стапи во сила во 2028 година. Според Ален, вклучувањето на гласовите на најзагрозените е клучно за ефективна распределба на средствата.
„ЕУ фондовите можат да бидат силен инструмент за трансформација – од инклузивно образование до подобрување на јавното домување,“ рече тој. „Тие треба да се насочат таму каде што најмногу се потребни – и како одговор на растечките екстремистички движења.“