Претседателот на Србија, Александар Вучиќ, изјави во средата дека одлуката на САД да го продолжат националното вонредно состојба во врска со Западен Балкан најверојатно е поврзана со трајните тензии околу Дејтонскиот мировен договор во Босна и Херцеговина, откако Вашингтон соопшти дека безбедносните закани за американската надворешна политика сè уште не се елиминирани.
Говорејќи во Белград, Вучиќ реагираше на потпишаната одлука од американскиот претседател Доналд Трамп за продолжување на извршната уредба воведена уште во 2001 година од тогашниот претседател Џорџ В. Буш. Уредбата ѝ овозможува на американската администрација да воведе санкции против поединци и организации кои, според Вашингтон, го попречуваат мировниот процес или поддржуваат екстремистичко насилство во Северна Македонија, Босна, Косово и други делови од регионот.
„Мислам дека станува збор за Дејтонскиот договор“, изјави Вучиќ по Меѓународниот форум на студенти „Слобода и суверенитет на народите во 21. век“, одржан во Палатата Србија. „Западните сили многу пати грубо го прекршија Дејтонскиот договор, одземајќи ѝ сè повеќе надлежности на Република Српска на, да речам благо, расипан начин.“
Тој додаде: „Светот е во целосен хаос, а наша должност е да ја чуваме нашата земја, да ја јакнеме воено, економски и политички и да имаме фактор на одвраќање.“
Американска „црна листа“ и продолжени санкции
Официјален Вашингтон објави дека претседателот Трамп ја продолжил важноста на вонредните мерки за Западен Балкан за уште една година. Овие мерки дозволуваат замрзнување на имот и забрана за влез во САД на лица кои се поврзани со кршење на Дејтонскиот договор или кои го загрозуваат американскиот интерес во регионот.
На „црната листа“ на американското Министерство за финансии се наоѓаат околу 150 поединци и организации, вклучително и претседателот на Република Српска, Милорад Додик, кој е под американски санкции од 2017 година.
САД сметаат дека овие лица го загрозуваат мирот и процесот на стабилизација во регионот. Според извештајот на Канцеларијата за контрола на странски средства (OFAC) од јули 2023 година, „заканата што ја претставуваат лица кои се вклучени, помагаат или финансираат екстремистичко насилство во Северна Македонија и на други места на Западен Балкан, или кои ја попречуваат имплементацијата на Дејтонскиот договор и резолуцијата 1244 на ОН за Косово, сè уште не е елиминирана.“
Долгогодишни мерки од 2001 година
Извршната уредба 13219 првично беше донесена на 26 јуни 2001 година од претседателот Буш како одговор на постојаната нестабилност во поранешните југословенски држави. Таа предвидува санкции против оние кои го попречуваат мировниот процес, учествуваат во организиран криминал или го поткопуваат суверенитетот на државите од регионот.
Сите претседатели на САД по Буш – Барак Обама, Џо Бајден и Доналд Трамп – ја продолжиле важноста на оваа уредба, наведувајќи дека заканите врз регионалниот мир и стабилност сè уште се присутни.
Магнитски акт и поширока стратегија
Покрај оваа уредба, американската влада редовно користи и други правни алатки, вклучително и Глобалниот закон Магнитски, за санкционирање на поединци вмешани во сериозни кршења на човековите права или корупција. Со тој закон се замрзнува целиот имот на санкционирани лица во САД, како и на фирми поврзани со нив, а се забранува и секаков финансиски трансфер или соработка со нив.
Досега, санкции се воведени против десетици лица од Босна и Херцеговина, Србија, Косово, Северна Македонија, Црна Гора и Албанија. Меѓу нив има и високи државни функционери и бизнисмени.
Вучиќ: Ќе го следиме сопствениот пат
Во Белград, претседателот Вучиќ нагласи дека Србија ќе продолжи да води независна политика и ќе се спротивставува на меѓународниот притисок.
„Ние не сме ничија колонија,“ рече Вучиќ. „Ќе продолжиме да го следиме сопствениот пат и да ги штитиме нашите национални интереси.“