По 185 милиони гласови во 27 земји, ПОЛИТИКО ја направи следната анализа.
Конзервативците во Европа се воодушевени.
Европската народна партија (ЕПП) постигна јасна победа на изборите за Европскиот парламент во неделата, затегнувајќи ја контролата врз парламентот, иако екстремно десничарските групи постигнаа големи придобивки низ целиот блок.
Десничарската сила е на пат да има околу 184 пратеници во Парламентот, што е четвртина од 720-те, според привремените податоци. Тоа е единствената центристичка партија што порасна на овие избори: левиот центар Социјалистите и Демократите (С&Д) останаа стабилни, додека либералната група Обнова Европа беше десеткувана.
Од својата позиција на моќ, ЕПП е најдобро поставена да ја постави политиката на ЕУ, навалувајќи ја агендата надесно. „Ние сме партијата на индустријата, ние сме партијата на руралните области, ние сме партијата на земјоделците во Европа“, изјави неодамна за ПОЛИТИКО Манфред Вебер, лидерот на групата ЕПП во Парламентот.
Додека ЕПП би можела повторно да се приклучи на големата коалиција со социјалистите и либералите, таа исто така би можела да преговара за работен однос за некои прашања со партиите кои се подесно – ако може да го стори тоа без да ги отуѓи своите центристички сојузници.
Екстремната десница
Како што предвидуваа анкетите, екстремно десничарските сили постигнаа големи придобивки во целиот блок. Во Франција, Националниот Фронт освои речиси една третина од гласовите, консолидирајќи се како водечка ултра националистичка група во следниот парламент. “Браќата од Италија” на италијанскиот премиер Џорџија Мелони слично се зголемија, со повеќе од една четвртина од гласачите кои ја поддржаа групата.
Двете групи во Европскиот парламент од најоддалечената десница од спектарот, Европските конзервативци и реформисти (ЕЦР) и групата Идентитет и демократија (ИД), ќе контролираат 131 место во парламентот. Тоа не ги смета 15-те пратеници на Алтернатива за Германија, 10-те претставници на партијата Фидес на унгарскиот премиер Виктор Орбан, шестмината кои ѝ припаѓаат на полската партија Конфедерација или тројцата членови на бугарската про-Кремљска преродба.
Напредокот на Мелони во Италија ја поткопа Лигата; некогаш водечка партија во групата „Идентитет и демократија“, таа загуби две третини од своите места во неделата. Во Шпанија, партијата „Вокс“ беше на сличен начин поткопана од „Партијата е завршена“, нова партија предводена од екстремно десничарската интернет личност Алвис Перез. Таа нова група обезбеди три места кои можеше да му припаднат на Вокс, кој ја удвои својата застапеност и во следниот мандат ќе има шест пратеници во Брисел.
Ако екстремната десница формираше единствена група, таа ќе беше втората по големина сила во Парламентот, зад традиционално доминантната Европска народна партија. Ривалствата и несогласувањата во нејзините редови го прават тоа сценарио неверојатно, но неговата огромна големина сепак ќе изврши правилен притисок врз политиката на ЕУ.
Тесниот пат на Фон дер Лајен до победата
Резултатите од неделата сугерираат дека претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен има добра можност да остане на функцијата, но не и сигурна.
Ако ја добие поддршката од националните лидери на ЕУ, ќе треба да го натера Парламентот да ја потврди нејзината кандидатура. Во 2019 година, таа беше избрана со гласовите на ЕПП, S&D и Renew Europe. Истата коалиција во принцип би можела да и обезбеди уште едно мнозинство.
Таа ќе треба внимателно да ги брои бројките бидејќи гласањето за нејзината кандидатура е тајно. Последен пат кога побара поддршка од Парламентот, пред пет години, таа теоретски можеше да смета на поддршката од 440 пратеници кои припаѓаат на трите центристички групи, но доби само 383 гласа.
Овој пат, на трите групи ќе отпаѓаат повеќе од 400 од 720 пратеници. Тоа треба да биде доволно ако сите нивни членови гласаат за неа, но не е сигурно дека сите ќе гласаат: дури и некои партии од ЕПП рекоа дека нема да ја поддржат.
Црно око за зелените на Европа
По пет години во кои Брисел го потпиша Зелениот договор, гласачите се свртеа против еколошки настроените партии и ги изгласаа нивните претставници надвор од Парламентот.
Најзначајните загуби на Зелените дојдоа од делегациите што ги претставуваат Франција и Германија, кои сочинуваа половина од силата на движењето во Парламентот. И покрај малиот напредок во земји како Холандија и Данска, групата ќе изгуби повеќе од десетина пратеници, опаѓајќи од четвртата на шестата по големина партија во парламентот.
Обновувањето не успеа да се обнови
Групата Обнови ја Европа – третиот столб на тринасочната голема коалиција која доминираше во Парламентот во текот на изминатите пет години – беше победена во неделата.
Во Франција, партијата на Емануел Макрон потфрли додека гласачите ја изразија својата фрустрација од националната влада гласајќи за екстремната десница. Шпанската подружница на групата, Сиудаданос, исчезна целосно: Седумте места што ги имаше во Парламентот беа апсорбирани во централнодесничарската Народна партија. Загуби беа забележани и кај сродните групи во Романија, Данска и Естонија.
Со околу 14 отсто од местата во парламентот, Обнови ја Европа го помина поголемиот дел од претходниот мандат како “кинг мејкер”. Сега, партијата веројатно нема да има толку голема моќ поради нејзината помала големина – развој што е лоша вест за личности како Макрон, кој се надеваше дека ќе ја искористи за да ја поттикне својата визија за Европа во Брисел.
Што значи ова за националните лидери
Како што обично се случува за време на изборите за Европскиот парламент, граѓаните од целиот блок го користеа својот глас како де факто референдуми за нивните национални влади. Во Франција, огромната победа постигната од екстремно десничарскиот Национален митинг го испровоцира претседателот Емануел Макрон да реагира со распуштање на Националното собрание и распишување предвремени избори.
Иако ниту еден друг национален лидер не реагираше со таков драматичен блесок, негативните резултати за владејачките партии во земји како Германија и Унгарија беа протолкувани како удари за нивните соодветни лидери.
Во Данска, социјалдемократите на премиерката Мете Фредериксен ги задржаа своите места на гласањето што беше дадено како референдум за начинот на кој нејзината центристичка влада се справува со имиграцијата. Во Шпанија, обидот да се прикажат изборите како плебисцит на премиерот Педро Санчез не успеа: неговата Социјалистичка партија речиси се поврза со централнодесничарската Народна партија, поткопувајќи го обидот на конзервативците да ги искористат резултатите за да ја урнат неговата малцинска коалициска влада.