Пред да го започне својот нов мандат како шеф на НАТО, Марк Руте веќе минува низ неколку биографии од оние кои сакаат да бидат негова десна рака. Актуелниот заменик, Мирчеа Џоана, кој ја извршуваше функцијата од 2019 година, се очекува да се повлече за да се кандидира на романските претседателски избори во ноември, изјавија претставници на НАТО за ПОЛИТИКО.
Висок дипломат на НАТО од Западна Европа рече дека постои општ консензус меѓу сојузниците дека источноевропеец треба да биде назначен за заменик на Руте. Дипломатот, како и другите дипломати на НАТО цитирани во оваа приказна, доби анонимност за да го сподели внатрешното чувство.
Разговорот во седиштето на НАТО се фокусира на две поранешни функционери од Северна Македонија и Бугарија, две балкански земји кои некогаш биле под советска контрола до крајот на Студената војна.
„Можеби функцијата ќе и припадне на жена од Источна Европа“, изјави поранешната портпаролка на НАТО, Оана Лунгеску за ПОЛИТИКО. „Не само поради јавниот притисок да се назначи еден за генерален секретар наместо Руте“.
Руте ќе го преземе кормилото на НАТО на 2 октомври, во време кога воената алијанса се стреми кон итна мисија да го поддржи источното крило со цел да спречи каква било потенцијална руска агресија. Германија, на пример, проценува дека Русија би можела да биде подготвена воено да ги нападне земјите на НАТО за пет до осум години, доколку одлучи да го стори тоа.
Тоа го прави релевантно длабокото знаење во кремлинологијата кога станува збор за изборот на Руте за негов заменик.
Името на поранешната министерка за одбрана на Северна Македонија, Радмила Шекеринска е широко распространето, според дипломат на НАТО и висок функционер на НАТО. Доколку биде избрана, таа ќе биде највисокиот функционер на НАТО досега од регионот на Западен Балкан надвор од Европската унија. Земјата влезе во НАТО пред четири години, а Шекеринска имаше клучна улога во нејзиното членство.
Прозападната Шекеринска моментално е потпретседател на Партијата на европските социјалисти ширум Европа. Во интервјуто по целосната руска инвазија на Украина, таа го отфрли тврдењето на Русија дека проширувањето на НАТО кон исток е „злобен план на Западот“.
„Напротив, првично големите членки на НАТО немаа посебен апетит за проширување“, рече таа.
Шекеринска одби да коментира.
Мајда Руге, виш политички соработник во тинк-тенк Европскиот совет за надворешни односи, ја пофали како идеален кандидат.
„За следниот [заменик-генерален секретар], на НАТО ќе му треба висока личност која е високо компетентна, е паметна за Русија и исто така ги разбира предизвиците во Западен Балкан. Радмила Шекеринска совршено се вклопува во тој профил“, рече Руге, кој е експерт за балканскиот регион.
Друг кандидат е поранешниот вицепремиер и поранешен еврокомесар на Бугарија, Марија Габриел, според двајца функционери со директно знаење за нејзините планови.
„Постојат гласини околу поранешната еврокомесарка и бугарска вицепремиерка Марија Габриел“, рече Лунгеску.
Бугарската и северномакедонската делегација во НАТО не ги коментираа кандидатурите. НАТО одби да коментира.
Бугарија е во центарот на вниманието поради блиските врски на нејзините политички елити со Русија. Во април, премиерот во заминување Николај Денков предупреди во интервју за ПОЛИТИКО дека „Русија ќе стори се што е можно за да го врати своето силно влијание во Бугарија“. Софија, исто така, склучуваше договори за зајакнување на улогата на Москва како доминантен снабдувач со енергија во југоисточна Европа, и покрај реторичката поддршка на земјата од ЕУ за Украина.
И двете земји, сепак, се опфатени со загриженост за корупција.
Според Транспаренси Интернешнл, Бугарија е рангирана на 67-то место во светот според нејзиниот Индекс за перцепција на корупцијата. Северна Македонија е рангирана на 76 место.
Додека двајцата балкански кандидати се сметаат за фаворити, има и други предложени кандидати кои му се презентираат на Руте. Поранешниот латвиски премиер Кришјанис Кариш, кој некогаш ја сакаше работата на Руте, се бори да биде негов заменик, според висок латвиски функционер кој доби анонимност да зборува.
Според двајца дипломати на НАТО, Полска и Турција – и двете со сериозни воени капацитети – размислуваат да понудат свои кандидати. Сепак, Полска е оптоварена од внатрешните борби меѓу претседателот Анджеј Дуда и премиерот Доналд Туск.
Според Лунгеску, улогата на заменик-генерален секретар е зголемена на важност во текот на последната деценија. Примарната улога на носителот на функцијата е да застане како шеф и да претседава со состаноците на 32-та амбасадори во Северноатлантскиот совет двапати неделно или на кој било итен состанок, вклучувајќи го и Советот НАТО-Украина.
Во мај 2021 година, Џоана претседаваше со неформалниот состанок на министрите за надворешни работи на НАТО во Берлин, кога на шефот на НАТО Јенс Столтенберг му беше дијагностициран Ковид.