Неочекуваното намалување на државно регулираните болнички такси во Бугарија отвори сериозни сомнежи дали владата свесно ги манипулирала податоците за инфлацијата со цел да го исполни критериумот за влез во еврозоната – само неколку недели пред клучната одлука на ЕУ.
Во април, Софија тивко објави намалување од 82.8% на дневната болничка такса — од 5.8 лева (2.97 евра) на само 1 лев. Водителите на државната телевизија признаа дека причината зад потегот е „загатка“. Но податоците покажуваат дека токму ова драстично намалување било клучно за инфлацијата да падне на 2.7%, под прагот од 2.8% неопходен за приклучување кон еврото на 1 јануари 2026.
Иако властите тврдат дека одлуката била дел од поширока социјална политика, економисти и европски функционери велат дека контролата врз државно регулираните цени – особено во здравството, транспортот и поштенските услуги – имала директно влијание врз падот на индексот на потрошувачки цени.
„Единствената причина зошто Бугарија ги исполни критериумите е поради државно одредените цени,“ изјави поранешен бугарски владин претставник запознаен со податоците за POLITICO. „Познато е дека статистичките податоци беа прилагодени за да изгледаат подобро отколку што е реалноста – особено во сектори како пошти, транспорт и здравство.“
Според извештајот за конвергенција на Европската комисија, намалувањето на болничките трошоци само по себе предизвикало пад од 2.9 процентни поени на годишната инфлација на услуги. Економистите проценуваат дека тоа само намалило 0.89 поени од вкупната годишна стапка на инфлација.
Дополнително, возните цени на железниците биле намалени за повеќе од 9%, а поштенските трошоци исто така биле намалени, што резултирало со вкупен пад од 1.2 процентни поени на месечно ниво во април.
Стив Ханке, професор по примена економија на Универзитетот Џон Хопкинс и архитект на бугарскиот валутен одбор во 1990-тите, предупреди дека податоците за инфлацијата можеби се политички нашминкани. „Мислам дека постои голема веројатност податоците за инфлацијата да се манипулирани,“ изјави Ханке во писмена изјава. „Со оглед на моето искуство како советник на претседателот на Бугарија (1997–2002), не би им верувал на овие податоци.“
Бугарската влада инсистира дека мерката не е поврзана со еврозоната, туку со олеснување на трошоците за граѓаните. Министерството за здравство изјави дека ги поддржува сите политики што го намалуваат финансискиот товар врз домаќинствата и дека одлуката се совпаѓа со препораките на Советот на ЕУ.
Сепак, здруженија на лекари побараа укинување на мерката, предупредувајќи дека иако таксата е симболична, таа претставува значаен извор на приходи за болниците – особено во руралните средини. Универзитетската болница „Св. Екатерина“ во Софија, според локални медиуми, очекува годишна загуба од околу 40.000 лева (околу 20.450 евра).
И онака кревкиот здравствен систем во земјата дополнително зависи од директни плаќања од граѓаните. Според ОЕЦД, 34% од сите здравствени трошоци во Бугарија се покриваат директно од џебот на пациентите — највисоко ниво во ЕУ, каде просекот е 15%.
Министерството за финансии ги отфрли обвинувањата дека прилагодувањето на болничките цени било поврзано со еврозоната, нарекувајќи ги „дезинформации и гласини“. Заводот за статистика додаде дека обезбедува само податоци, додека одлуките ги носат други институции.
Поранешниот вицепремиер Атанас Пеканов оцени дека државната регулација на цените не е ништо невообичаено во ЕУ. „Ова не се пазарни цени што сега одеднаш се регулирани – државата отсекогаш ги одредувала,“ изјави тој за POLITICO.
Но Ханке останува скептичен. Тој предупреди дека растот на паричната маса во Бугарија е над оптималниот праг од 6.3% годишно, што укажува дека инфлацијата би можела да биде повисока од пријавената. „Податоците изгледа се прилагодени за инфлацијата да изгледа пониска отколку што навистина е,“ рече тој.
Крајната одлука за приклучувањето на Бугарија во еврозоната, заедно со курсот за конверзија, се очекува да биде донесена на 8 јули од страна на Советот на ЕУ.